Rybka Mirosław - Tortury i ich rola w postępowaniu dowodowym o czary, Ciekawostki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Tortury i ich rola w postępowaniu dowodowym o czary
Autor:
Miroslaw Rybka
Można by zaryzykować twierdzenie, iż tortury z
reguły pełniły służebną rolę wobec postępowania
dowodowego. Miały one wszakże na celu doprowadzenie
do przyznania się przez osobę oskarżoną do popełnienia
zbrodni czarostwa. Co więcej, w czasie tortur wymuszano
częstokroć także inny środek dowodowy, jakim było
"powołanie", bezpośrednio zmierzające do kolejnych
procesów domniemanych wspólniczek diabła.
Zgodnie z zaleceniami "Malleus maleficarum"
tortury stosowano dopiero wówczas, gdy przesłuchanie
nie przynosiło pożądanego rezultatu. Jean Bodin radził
rozkładać katowskie instrumenty na widocznym przez
uchylone drzwi miejscu, w pomieszczeniu przylegającym
do tego, w którym prowadzone było śledztwo; zalecał też,
by znajdujący się tam pomocnik kata symulował jęk bólu.
Arcybiskup Kolonii określił "taryfę tortur".
Przewidziano w niej 49 rodzajów kar i odpowiednie za nie opłaty, które miały ponosić na rzecz
kata i Kościoła rodziny ofiar. Obcięcie języka i wlewanie płynnego żelaza do ust kosztowało
znacznie więcej niż zwykłe biczowanie. Kiedy ofiara została skazywana na śmierć - rodzina
musiała wydać obfitą ucztę dla katów w "podzięce za dobrą robotę". [_1_]
Metody tortur zmieniały się w zależności od czasu i miejsca. Można tu wymienić: torturę
wodą, podczas której oskarżony, przywiązany za nogi i nadgarstki do obręczy umocowanych w
ścianie i rozciągnięty na drewnianym koźle, musiał wypić na początek ponad dziewięć litrów
wody, a jeżeli ta pierwsza próba nie wystarczała, jeszcze raz tyle, czyli łącznie osiemnaście i pół
litra. [_2_]
Inny rodzaj tortur polegał na łamaniu kości. Owe tortury wyglądały następująco: w jednej
ścianie "wysoko od ziemi na półtrzecia łokcia" wbity był hak z kółkiem. Taki sam hak tkwił w
ścianie przeciwległej, tyle że niżej. Sznur, którym związano z tyłu, na plecach, ręce
przesłuchiwanego, przeciągnięty był przez kółko wyższe. Nogi przymocowane do kółka
niższego. "Powróz - jak zaświadcza Jędrzej Kitowicz w "
Opisie obyczajów
" - był zawsze dobrze
łojem dla lekkiego pomykania się wysmarowany". Pociągnięcie za sznur powodowało
wyłamanie ramion ze stawów. Opór stawiany przez ciało, sam ciała ciężar, potęgował ból.
Wkrótce kat musiał przywołać pomocnika: ciągnęli obydwaj, aż ciało ofiary unosiło się w
powietrze. Po zakończeniu seansu obowiązkiem kata było jak najszybsze nastawienie
połamanych rąk. To był dalszy ciąg tortury. [_3_]
Stosowano także tzw. "hiszpańskie
buty". Były to dwie żelazne formy
dopasowane do nogi z wystającymi do
środka ostrymi zębami. Przez dokręcenie
śrub noga dostawała się jakby w prasę,
która niejednokrotnie miażdżyła nawet
kości, jednocześnie zaś ostre zęby
rozrywały ciało. [_4_]
A oto kilka innych przykładów:
"Żelazna dziewica" z Norynbergii -
to pudło podobne do trumny z
rozkładanymi
Po
ich
wewnętrznej stronie znajdowały się ostre
kolce. Człowiek zamknięty wewnątrz kłuty był nimi po całym ciele, co powodowało zranienie
wnętrzności, wykłucie oczu oraz ogólne wykrwawienie.
Koło - było popularne we Francji i w Niemczech. Łamanie kołem było śmiercią w mękach
i przypominało ukrzyżowanie. Skazanego doprowadzano na szafot, tam zdzierano z niego odzież,
następnie przywiązywano do koła leżącego na szafocie, rozciągając go pomiędzy szprychami a
drzwiami.
piastą. Kat przystępował do tłuczenia żelaznym drągiem tak, aby kolejno łamać kości ofiary.
Sprawny kat potrafił tego dokonać, nie naruszając skóry. Następnie koło ustawiano pionowo, by
zgromadzony tłum mógł lepiej obserwować agonię skazańca. Gdy ofiara od zadanych ciosów nie
zmarła, kat kończył jej mękę kilkoma uderzeniami w klatkę piersiową. Niekiedy katusze
potęgowano, tocząc koło poprzez płomienie lub ostre kolce. [_5_]
Przyrząd do miażdżenia kciuka - narzędzie, którym miażdżono kciuk tak sprawnie, jak
miażdży się orzech w dziadku do orzechów. Zbudowane było z dwóch żelaznych płyt
połączonych śrubami, a powierzchnia ich była naszpikowana guzami.
Wahadło Judasza - skazańca podwieszano na słupie na skrępowanych rękach, a następnie
sadzano na przyrządzie w kształcie stożka, który rozrywał narządy wewnętrzne.
Zgniatacz czaszki - zwany też w Polsce pomorską czapką. Składał się z misy w kształcie
czapki połączonej ze śrubą. Misę tę zakładano na głowę, a podbródek umieszczano na żelaznym
pręcie osadzanym na obręczy zaciskającej szyję. Pokręcanie śrubą powodowało uścisk głowy i
powolne jej zgniatanie, pręt zaś wbijał się w kość podbródkową.
Widełki heretyków - składały się z żelaznej obręczy zakładanej na szyję torturowanej
osoby i krótkiego pręta zakończonego z dwóch stron ostrymi kolcami. Pręt ten wdzierał się w
gardło i mostek ofiary.
Szczypce - to obcęgi, które służyły do szarpania części ciała, takich jak nosy, palce rąk i
nóg. Rozpalano je nad ogniem i przykładano do części ciała, którą następnie przy ich pomocy
wyrywano.
Gruszka - metalowy przyrząd przypominający
gumową gruszkę do lewatywy, zaopatrzony w specjalną
śrubę, która powodowała zwiększenie jego rozmiarów.
Często posiadał on specjalne kolce. Gruszkę stosowano
doustnie, dopochwowo (tak torturowano czarownice
oskarżone o seksualne kontakty z diabłem) i
doodbytniczo.
Ruszt - to tortura przypiekania ogniem.
Torturowana, zakuta w kajdany osoba umieszczana była
na ażurowym, żelaznym łożu. Jej ciało natłuszczano, a
następnie rozpalano pod łożem ogień. Przypiekanie
zaczynano od nóg. Gdy mięso zaczynało odpadać od
kości, oprawcy obcęgami wyrywali poszczególne części ciała. [_6_]
W czasie tortur niemal każda oskarżona przyznawała się do winy. Po torturach musiała swą
winę, jak to określano - "dobrowolnie" potwierdzić. Zwykle robiła to, bojąc się dalszych tortur.
Jeśli jednak czarownica na pierwszych torturach nie przyznała się do winy lub odwołała po
torturach zeznania, wtedy brano ją po raz drugi. [_7_] Tortury można było powtarzać trzykrotnie
i nie mogły one jednorazowo przekroczyć godziny. Obie zasady bywały częstokroć łamane.
Wbrew zaleceniom prawników kolejne tortury bywały z reguły jeszcze bardziej intensywne od
poprzednich.
Tortury nie tylko przyczyniały się do przeprowadzenia ostatecznego dowodu, jakim było
przyznanie się do winy, ale także sam ich rezultat mógł stanowić dowód winy oskarżonego.
Mianowicie w przypadku, kiedy osoba poddana torturom mdlała, albo też znosiła męki i
odmawiała składania zeznań, częstokroć sędziowie uważali, iż doszło do tego za sprawą
ingerencji szatana, który usiłuje dopomóc swemu słudze rzucając na niego tzw. "czary
milczenia". Sąd miał na to różne skuteczne sposoby, jak egzorcyzmy lub kąpiele w wodzie
święconej. Co lękliwszy diabeł odlatywał już podczas pławienia. Zdarzali się jednak tacy
odważni, którzy asystowali czarownicy nawet przy torturach. Najczęściej siedzieli oni jej we
włosach, rzadziej w samym ciele. [_8_]
Podobnie uważano w przypadkach, kiedy domniemana czarownica umierała podczas tortur.
Jej śmierć również stanowiła dowód zawarcia przez nią szatańskiego przymierza, ponieważ
uznawano wtedy, że to właśnie diabeł ją udusił po to, by uszła ona ludzkiej sprawiedliwości i nie
wydała swych wspólniczek.
W Polsce nie znano większości spośród tych wymyślnych narzędzi tortur. Paradoksalnie
można to tłumaczyć pewnym zacofaniem cywilizacyjnym wobec krajów, w których procesy
czarownic przynosiły najwięcej ofiar. Pomimo tego w Rzeczypospolitej makabrycznych
przypadków wcale nie brakowało. Przyjrzyjmy się jak wygląda relacja z polskiego procesu o
czary, w którym wykorzystano śmiertelne tortury. "W roku 1526 straszne męki zadawano
dwiema białogłowom (Piekarce z Krakowa i Kliszewskiej ziemiance) iakoby ony Janusza Xiąże
Mazowieckie zgładziły ze świata: wkopali słup pod Warszawą, y dwa łańcuchy przy nim,
któremi ie opak za ręce nago przywiązali, y drew koło nich stosami nakładłszy zapalili: piekły się
przez cztery godziny, biegając około słupa, a gdy się ze sobą zeszły, kąsały ciało na sobie
wzajemnie, aż upieczone pomarły". [_9_]
*
Jest to fragment pracy magisterskiej obronionej na UWr. na wydziale prawa w roku 2004.
Przypisy:
[_1_] R. A. H a s s l e r,
Zabójcy Boga,
Katowice 2002, s. 192.
[_2_] J. M. S a l l m a n n, op
.
cit, s. 74.
[_3_] M. K o m a r,
Czarownice i inni.
Kraków 1980, s. 57 i n.
[_4_] B. B a r a n o w s k i,
Procesy...
, s. 105.
[_5_] R. A. H a a s l e r,
Zbrodnie w imieniu Chrystusa
, Katowice 2000, s. 125 i nast.
[_6_] R. A. H a s s l e r,
Zabójcy...
, s. 231 i n.
[_7_] E. P o t k o w s k i, op. cit
.
, s. 298.
[_8_] B. B a r a n o w s k i,
Pożegnanie...
, s. 37.
[_9_] M. W a w r z e n i e c k i,
Krwawe widma, ciekawe procesy, tortury i osobliwe
egzekucje
, Warszawa 1909, s. 30.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]