Rola pedagoga szkolnego w zapobieganiu zachowaniom samobójczym wśród uczniów, samobójstwo
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
P R A C A P R Z E G L Ą D O W A
Agnieszka Malczewska
Polskie Towarzystwo Suicydologiczne
Rola pedagoga szkolnego
w zapobieganiu zachowaniom
samobójczym wśród uczniów
The role of school educator in suicidal behaviours prevention among secondary
school students
Adres do korespondencji:
mgr Agnieszka Malczewska
Polskie Towarzystwo Suicydologiczne
Warszawa–Kraków
ul. Bałuckiego 7b/2
30–318 Kraków
tel.: (012) 266 47 83, 604 579 587
agnessapati@tlen.pl, agnessapati@wp.pl
Streszczenie
W wielu krajach, także w Polsce, zwiększa się liczba samobójstw wśród dzieci i młodzieży w wieku 10–19
lat. Samobójstwa stanowią drugą najczęstszą przyczynę zgonów w tej grupie wiekowej.
Depresja i skłonności samobójcze są obecnie jednym z ważniejszych problemów dotyczących młodzie-
ży szkolnej. W przypadku braku reakcji i odpowiedniej terapii mogą mieć dramatyczne skutki; w konsek-
wencji może dojść do zachowań samobójczych. W profilaktyce zachowań samobójczych wśród uczniów
szczególnie ważna jest rola pedagoga szkolnego i psychologa, a także wychowawcy klasy. W ramach
wczesnej diagnozy należy identyfikować potencjalnie zagrożonych uczniów z grupy ryzyka i udzielić im
odpowiedniego wsparcia lub objąć specjalistyczną opieką psychologa lub psychiatry.
Wyniki badań wskazują na istotną dla działań profilaktycznych analogię między stwierdzaną w grupie
uczniów potencjalnie zagrożonych relatywnie wysoką i zawyżoną samooceną, będącą projekcją ich ma-
rzeń i nierealnej oceny rzeczywistości, a cechami młodocianych pacjentów z oddziału toksykologicznego
po przebytych próbach samobójczych. Zwrócono także szczególną uwagę na cechy osobowościowe
związane z rozwojem psychospołecznym młodzieży.
W pracy przedstawiono uwarunkowania zachowań samobójczych w środowisku szkolnym i rodzinnym
oraz, co najważniejsze, podano przykładowe sposoby zapobiegania tym zachowaniom.
Wiedza na temat uwarunkowań zachowań samobójczych i problemów dotyczących młodzieży szkolnej
powinna być pomocna w lepszym diagnozowaniu, w tym rozpoznawaniu uczniów najbardziej zagrożo-
nych i udzielaniu im skutecznej pomocy.
słowa kluczowe:
słowa kluczowe: pedagog szkolny, samobójstwo, zapobieganie
Suicydologia Tom 2, nr 1, 100–107
Copyright © 2006 Polskie
Towarzystwo Suicydologiczne
ISSN 1895–3786
www.suicydologia.viamedica.pl
Abstract
In many countries including Poland an increase in suicide rates among children and adolescents is no-
ted. Suicide is the second most frequent cause of death in the age group between 10 and 19 years.
Depression and suicidal tendencies constitute a major problem in secondary school students. If neglec-
ted and untreated the conditions may lead to dramatic consequences, including suicidal behaviours. As
regards suicidal behaviour prevention at school the role of educators, psychologists and teachers seems
to be of particular importance. The students at risk for suicidal behaviours should be identified, diagno-
sed early and provided with appropriate care and support.
Research findings indicate a similarity between students at-risk and adolescent patients with attempted
suicide hospitalised at a toxicology ward — subjects in both these groups were found to have a relatively
high self-esteem and an overrated self-image, which was interpreted as a projection of their dreams and
100
www.suicydologia.viamedica.pl
słowa kluczowe:
Agnieszka Malczewska,
Rola pedagoga szkolnego w zapobieganiu zachowaniom samobójczym wśród uczniów
as an unrealistic assessment of the real world. The similarity is important for preventive interventions.
Particular attention was paid to personality traits associated with adolescents’ psychosocial develop-
ment.
Suicidal behaviour determinants in school settings and in the family were discussed. Moreover, examples
of preventive interventions were presented. Knowledge about determinants of suicidal behaviours and
problems that occur in adolescents may be a useful contribution to a better diagnosis, permitting to
recognise students at risk and to help them effectively.
key words:
Wprowadzenie
z trudności ustalenia korelacji między sposobem doko-
nania samobójstwa, zamiarem targnięcia się na życie
a osobowością ucznia lub uczennicy.
Należy odróżnić samookaleczenie, zwłaszcza pozorowa-
ne podcięcie żył nadgarstków czy ramion, od potencjal-
nie śmiertelnych nieudanych prób samobójczych. Nie-
zagrażające życiu samookaleczenie czasami wiąże się
z próbą rozładowania napięcia czy też zwrócenia uwagi
na kryzys emocjonalny. Ten typ samookaleczenia jest
często poprzedzony uczuciem pustki i depersonalizacji
(poczucie niebycia sobą). Jest to zjawisko powszechne
wśród nastolatków, które wcześniej były molestowane
lub zaniedbywane, oraz wśród uczniów podejmujących
powtarzające się próby samobójcze.
Nie zawsze jednak można ocenić obecność intencji
samobójczej na podstawie zastosowanej skutecznej
metody odebrania sobie życia. Gdy nastolatek źle
ocenia skuteczność danej metody samobójstwa, na-
wet zwykłe parasamobójcze gesty mogą prowadzić
do śmierci [3].
Nawet stosunkowo mała liczba zachowań samobój-
czych może zaowocować skutecznym samobójstwem.
Każde uzewnętrznienie takiego zamiaru w słowie czy
groźba tego rodzaju mogą być przejawem rzeczywi-
stego pragnienia zadania sobie śmierci [2].
Dojrzewająca młodzież trudniej rozstaje się z myślami
samobójczymi i wykazuje znacznie większy upór w trwa-
niu przy swoim zamiarze.
W wielu krajach, także w Polsce, samobójstwo zajmuje
wśród dzieci i młodzieży w grupie wiekowej 10–19 lat
drugie miejsce na liście najczęstszych przyczyn zgonu
[1]. Jest dokładnie na drugim miejscu wśród chłopców
i trzecim wśród dziewcząt.
Chłopcy przeciętnie 3–4-krotnie częściej niż dziewczę-
ta umierają na skutek samobójstwa. Ma to związek mię-
dzy innymi z doborem metod odebrania sobie życia;
chłopcy częściej wybierają bardziej drastyczne i skutecz-
ne sposoby.
W większości przypadków młody człowiek decyduje się
na zastosowanie środków najbardziej dostępnych w da-
nej chwili. Jeżeli czasami następuje pewnego rodzaju
reżyserowanie próby samobójczej, jest ono najczęściej
odzwierciedleniem wpływów społeczno-kulturowych
najbliższego środowiska. Mogą się one wiązać ze sto-
sowanymi przez młodzież pewnymi rytuałami czy ob-
rzędami inicjacji, które często są niebezpieczne dla ich
zdrowia i życia. Można je uznać za swego rodzaju ekwi-
walent samobójstwa. Do takich rytuałów zalicza się ry-
zykowną, nadmiernie szybką jazdę samochodem czy
też nadużywanie narkotyków, co dotyczy głównie
chłopców.
Kobiety wybierają takie sposoby popełnienia samo-
bójstwa, jak: utopienie się, otrucie gazem czy inny-
mi substancjami toksycznymi — najczęściej są to leki
psychotropowe i nasenne. Ogólnie, dziewczęta wy-
bierają łagodniejsze sposoby dokonania samobój-
stwa. Pozostaje to w zgodzie z pewnymi cechami
pasywności kobiecej, zaznaczającymi się jeszcze sil-
niej u młodych dziewcząt [2]. Dlatego dziewczęta
częściej podejmują zachowania samobójcze, które na
szczęście nie są zakończone zgonem. Należy zazna-
czyć, że w tej grupie wiekowej zarówno wśród dziew-
cząt, jak i chłopców notuje się wielokrotnie — we-
dług wielu badań i szacunków nawet 15–20-krotnie
— więcej prób samobójczych niż samobójstw zakoń-
czonych śmiercią.
Każdy przypadek samobójstwa powinien być analizo-
wany jednostkowo z jednoczesnym uwzględnieniem
pewnych ogólnych tendencji. Jest to uwarunkowane
głównie możliwością popełnienia błędów wynikających
Czynniki sprzyjające wystąpieniu
skłonności autodestrukcyjnych
Depresja i skłonności samobójcze są obecnie jednym
z ważniejszych problemów stwierdzanych wśród nasto-
latków. W przypadku braku reakcji i odpowiedniej te-
rapii mogą one doprowadzić do próby samobójczej,
a nawet do dokonania samobójstwa zakończonego zgo-
nem. Dlatego też problem depresji i prób samobójczych
staje się przedmiotem szczególnej troski profesjonali-
stów zajmujących się zdrowiem publicznym, edukacją
czy polityką społeczną.
Depresja w wieku dziecięcym lub w okresie dojrzewania
(adolescencji) jest szczególnie negatywnym doświadcze-
www.suicydologia.viamedica.pl
101
key words:
key words: educator, suicide, prevention
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
niem zarówno dla młodej osoby znajdującej się w tym
stanie, jak i jej otoczenia, zwłaszcza rodziny. Okres doj-
rzewania i wchodzenia w dorosłość obfituje w silne uczu-
cia i emocje. Nienadążanie dojrzałości umysłowej i emo-
cjonalnej za biologiczną powoduje niestabilność psychiki
i skrajne nastroje [4].
Badania dowodzą, że o ile większość młodych ludzi jest
w stanie poradzić sobie z depresją w ciągu roku, to często
nigdy nie „wyrastają” oni z depresyjnego nastroju [5–7].
Epizody depresyjne często mają charakter nawracają-
cy, dlatego młodzi ludzie dotknięci zaburzeniami tego
typu są bardziej niż ich wolni od depresji rówieśnicy
skłonni do zapadania na tę chorobę jako ludzie dorośli,
chociaż nie występują u nich z tego powodu inne zabu-
rzenia psychiczne [3].
W wielu opracowaniach na temat samobójstw młodzie-
ży dowodzi się, że największą rolę w genezie zachowań
samobójczych odgrywa środowisko rodzinne. Spośród
wielu zróżnicowanych czynników determinujących wy-
stępujących w rodzinie badacze problemu podkreślają
przede wszystkim brak poczucia bezpieczeństwa w okre-
sie dzieciństwa, brak oparcia w rodzinie oraz niemoż-
ność nawiązania kontaktu z rodzicami, czyli zaburzenia
w komunikacji [8].
Według Uzan czynniki traumatyczne, takie jak: utrata
rodziców w wyniku ich śmierci lub dom rozbity przez
rozwód bądź separację, alkoholizm rodziców czy cho-
roby psychiczne, są źródłem niezaspokojenia potrzeby
bezpieczeństwa [9].
Brak poczucia bezpieczeństwa to także jeden z najistot-
niejszych motywów samobójstwa wyszczególnionych
w badaniach przez Cekierę [10].
Badania wykazują związek konfliktów w rodzinie
z kształtowaniem się sytuacji suicydogennej młodego
człowieka [8].
Richman podaje cztery istotne cechy charakterystycz-
ne dla rodzin osób po próbach samobójczych:
— rozluźnienie więzi ze społeczeństwem;
— wstrzymanie kontaktów z osobami spoza kręgu ro-
dziny;
— dominujące znaczenie słabego członka lub członków
rodziny, których należy ochraniać;
— izolacja osoby w rodzinie [11]
Ponadto z badań Pospiszyl i Zabczyńskiej [12] wyni-
ka, że u około 1/3 badanych dzieci, których rodzice roz-
wodzą się lub są po rozwodzie, występują także objawy
nerwicowe.
Według Menningera [13] w każdym akcie samobój-
czym można wyróżnić trzy podstawowe czynniki skła-
dowe:
— pragnienie zabicia siebie, które zawiera elementy
masochizmu;
— pragnienie zabicia kogoś z otoczenia poprzez swoją
śmierć, które zawiera elementy sadyzmu;
— pragnienie śmierci.
Kiedy ograniczenia zewnętrzne lub uwewnętrznione
normy uniemożliwiają odreagowanie silnej agresji, może
ona zostać skierowana na własną osobę.
Uczucie lęku, niepokoju, obawa o przyszłość, poczucie
mniejszej wartości towarzyszące dziecku na co dzień
powodują wystąpienie u niego odmiennych zachowań
niż u jego rówieśników.
Według Bogdanowicz [14] poczucie mniejszej warto-
ści u dziecka pojawia się w wyniku wygórowanych wyma-
gań w stosunku do niego. Niska samoocena oraz posta-
wa wycofująca się dziecka często nastawiają do niego nie-
chętnie rówieśników, co z kolei nasila zaburzenia o cha-
rakterze nerwicowym, utrudniające prawidłowe funkcjo-
nowanie w grupie. W konsekwencji powoduje to trudno-
ści w dostosowaniu się do społecznych form współżycia
w grupie. Powyższe problemy mogą się nasilać w wieku
młodzieńczym, a niekiedy utrzymywać w życiu dorosłym.
Uwarunkowania społeczno-psychologiczne
W badaniach etiologii samobójstw przeważają dwa typy
osobowości:
— pierwsza, kształtująca się na podłożu psychopatycz-
nym, którą cechują: brak psychicznego środowiska
wewnętrznego, silne skłonności do autoagresji, sła-
bość, wzmożona pobudliwość psychiczna;
— druga, kształtująca się na podłożu nerwicowym, cechu-
jąca się podatnością na socjoterapię i psychoterapię [13].
Czynniki psychologiczne
Czynniki psychologiczne zwiększające ryzyko samobój-
stwa u nastolatków to:
— zespoły depresyjne o różnym natężeniu;
— negatywne zaburzenia poznawcze;
— natrętne negatywne myśli;
— negatywna kontrola wewnętrzna;
— nadmierny samokrytycyzm;
— mała skuteczność podejmowanych działań;
— oczekiwanie porażki i brak umiejętności społecznych
uniemożliwiające uzyskanie pozytywnego wzmocnie-
nia;
— niski poziom samowzmocnienia;
— niski poziom samooceny;
— skłonności do wymierzania sobie kary i obwiniania się;
— zachowania autoagresywne;
— zażywanie narkotyków;
— nadużywanie alkoholu;
— niedojrzałe mechanizmy obronne;
— dysfunkcyjne mechanizmy radzenia sobie z proble-
mami [3];
— perfekcjonizm z reguły prowadzący do zawyżonych
oczekiwań wobec siebie, które w praktyce mogą być
trudne do spełnienia.
102
www.suicydologia.viamedica.pl
Agnieszka Malczewska,
Rola pedagoga szkolnego w zapobieganiu zachowaniom samobójczym wśród uczniów
Czynniki społeczne
— poświęcanie uwagi głównie swojej karierze — opie-
ka nad dzieckiem ogranicza się głównie do dawania
mu pieniędzy;
— dostarczanie negatywnych wzorców postępowania
przez rodzinę patologiczną lub z wyraźnie zazna-
czonymi cechami patologii. Alkoholizm bywa za-
równo przyczyną rozpadu rodziny, jak i pretekstem
sięgania po alkohol. W takim przypadku zaniedby-
wanie obowiązków rodzicielskich prowadzi do tego,
że dzieci są często pozbawione kontroli rodziciel-
skiej, a pozostawione same sobie, pozbawione wię-
zi emocjonalnej, dysponując przy tym nadmierną
wolnością, szukają oparcia poza domem, często
poddając się wpływom różnych organizacji, takich
jak grupy przestępcze, gdzie picie alkoholu, zaży-
wanie narkotyków i rozboje są na porządku dzien-
nym. Osoby takie są również podatne na agitację
sekt, w których może dojść do totalnej degradacji
osobowości;
— inne przypadki patologii rodziny związane z pro-
blemem alkoholowym, na przykład ojciec pracu-
jący w dużej firmie jako jedyny żywiciel rodziny,
który z powodu nadmiernych stresów po pracy
regularnie nadużywa alkoholu, znęcając się przy
tym psychicznie i fizycznie nad rodziną. W opi-
sywanym przypadku matka jest osobą młodą,
około 34 roku życia, w rodzinie jest dwoje dzieci,
jedno w wieku około roku, drugie w gimnazjum.
Oczywiście problemy występują u młodego gim-
nazjalisty, który najczęściej nie może sobie po-
radzić z zaistniałą sytuacją. Matka nie chce pro-
sić nikogo o pomoc, a dziecko, nie mając wspar-
cia w żadnym z rodziców, popada w coraz większą
depresję; zaczynają się u niego pojawiać myśli sa-
mobójcze.
Niestety, rodzice nie zawsze chcą rozmawiać, a tym bar-
dziej współpracować; w takich przypadkach rola peda-
gogów szkolnych jest szczególnie ważna.
Nastolatki po próbach samobójczych podają najczęś-
ciej te same motywy: irytacja, porażka, niepowodzenia
szkolne, problemy w domu, zawód miłosny, zniechę-
cenie, znużenie życiem, całkowita obojętność wobec
różnych aspektów rzeczywistości. Jednak dwa główne
czynniki skłaniające młodego człowieka do podjęcia
próby samobójczej to warunki panujące w rodzinie
i w szkole, które mogą kształtować pewne tendencje
już od najmłodszych lat i nieodwracalnie wpływać na
jego psychikę. Duże znaczenie mają stosunek rodzi-
ców i postawy wychowawcze wobec młodego człowie-
ka reprezentowane przez jego nauczycieli.
Wpływ środowiska rodzinnego
Można wyróżnić następujące elementy oddziaływania
środowiska rodzinnego:
— faktyczna lub symboliczna obecność ojca jako jeden
z ważnych czynników sprzyjających samobójstwu;
— alkoholizm ojca;
— ciężka choroba lub też śmierć kogoś z rodziny,
zwłaszcza samobójcza. W tych ostatnich przypadkach
samobójstwo może wynikać z chęci połączenia się
z utraconą osobą;
— oddanie dziecka pod opiekę instytucji, na przykład
domu dziecka.
Najczęstsze błędy popełniane przez rodziców to:
— świadome lub też nieświadome pokładanie
w dziecku ambiwalentnych pragnień, a tym samym
stawianie mu wymagań nieadekwatnych do jego
sił i możliwości. Pragnienia te są często wspierane
dużymi nakładami finansowymi na dziecko — ro-
dzice płacą za dodatkowe korepetycje, zajęcia,
które tak naprawdę nie interesują młodego czło-
wieka, czuje się on jednak zobligowany do uczest-
nictwa w nich. Przemęczenie, świadomość niemoż-
ności podołania wymaganiom rodziców prowadzą
najczęściej do poczucia niedowartościowania
i bezradności. Dziecko przenosi te zachowania ze
swojej świadomości, ujawniając je w stosunku do
grupy rówieśniczej i w obawie przed brakiem ak-
ceptacji zaczyna się od niej izolować. Staje się
obojętne wobec otoczenia, a w końcu popełnia sa-
mobójstwo;
— niezgodność rodziców w stosowaniu metod wycho-
wawczych, wzajemne oskarżanie się i podważanie
swojego autorytetu w obecności dzieci może w kon-
sekwencji prowadzić do przesadnego ograniczenia
wolności dziecka bądź też do pobłażliwości i braku
ingerencji w jego zachowanie [15]. W efekcie dziec-
ko może zacząć szantażować rodziców pod groźbą
wyrządzenia sobie krzywdy w celu wymuszenia ko-
rzyści dla siebie;
Oddziaływanie środowiska szkolnego
Szkoła jest kolejną ważną instytucją społeczną odgry-
wającą po rodzinie najważniejszą rolę w życiu młodego
człowieka, gdzie spędza on często więcej niż pół dnia.
Coraz częściej wśród uczniów zdarzają się próby samo-
bójcze, o które opinia publiczna obwinia szkołę [16].
W takich przypadkach podkreśla się nie tylko nieko-
rzystną, traumatyczną atmosferę w szkole, ale też czę-
sto działania lub brak działań nauczyciela, który dopro-
wadził ucznia czy uczennicę do tego desperackiego kro-
ku. Szkoła może być czasem przysłowiową kroplą prze-
pełniającą czarę goryczy.
W sytuacji rodzinnej dziecka najlepiej orientuje się wy-
chowawca klasy. Jeszcze około 15 lat temu w niektó-
rych szkołach praktykowano zwyczaj, że wychowawca
www.suicydologia.viamedica.pl
103
SUICYDOLOGIA 2006, tom 2, nr 1
odwiedzał każdego swojego ucznia w domu i poznawał
jego rodzinę, dzięki czemu mógł ocenić potencjalne za-
grożenia. Jednak czasy się zmieniły. Dodatkowo spra-
wę utrudnia ochrona danych osobowych. Analiza do-
kumentów nie daje już tylu informacji co wcześniej. Trze-
ba więc bardziej polegać na takich metodach jak obser-
wacja, wywiad, rozmowa.
W toku pracy pedagoga szkolnego wielokrotnie prze-
prowadzałam z uczniami rozmowy problemowe. Naj-
częstszymi gośćmi mojego gabinetu były osoby z rodzin
niepełnych lub w trakcie rozpadu oraz dzieci przebywa-
jące czasowo w internacie z dala od środowiska rodzin-
nego, czyli, jak wskazują wyniki wielu badań, tworzące
grupę potencjalnego ryzyka, charakteryzujące się także
prawdopodobieństwem wystąpienia skłonności do za-
chowań suicydalnych. Grupa ta przejawia wiele podob-
nych zachowań.
Prawie połowa uczniów z tej grupy większego ryzyka
sama szuka kontaktu, zmierza do nawiązania rozmowy
i oczekuje pomocy w rozwiązywaniu swoich problemów.
Natomiast drugą połowę uczniów można podzielić na
dwie grupy.
Pierwsza grupa stwarza poważne problemy wychowaw-
cze w szkole. Są to dzieci demonstracyjnie zwracające
na siebie uwagę zarówno podczas lekcji, jak i na prze-
rwie, otrzymujące najwięcej uwag negatywnych i ocen
nagannych z zachowania.
Dzieci z drugiej grupy są wyciszone, nie szukają kon-
taktu z innymi, są zamknięte w sobie. To indywidualiści
ze skłonnością do cierpienia w milczeniu. Mają one przy
tym duże ambicje. Osiągają dobre wyniki w nauce, czę-
sto też biorą aktywny udział w życiu szkoły, ale ciężko
znoszą niepowodzenia, które urastają w ich oczach do
rangi porażki osobistej. Zdarza im się też niekiedy od-
grywać rolę ofiary klasowej lub szkolnej. Nie mają na
tyle wewnętrznej siły, żeby się bronić.
Grupa rówieśnicza pełni bardzo ważną funkcję w życiu mło-
dego człowieka. Traumatyczny wpływ środowiska szkolne-
go jest efektem zarówno niepowodzeń szkolnych związa-
nych z nauką, jak i nieudanych kontaktów z grupą rówie-
śniczą. Kontakt z nieformalną grupą młodzieżową (sekty,
podkultury, grupy przestępcze) to kolejny czynnik zagraża-
jący. Potencjalne groźby słowne czy też wcześniejsze usiło-
wania samobójstwa nie mogą być zlekceważone, podobnie
jak potencjalnie niegroźne fantazje i myśli samobójcze.
— sytuacja o najwyższym stopniu alarmowym, gdy wy-
obraźnia zajmuje się już konkretnym planowaniem
sposobu dokonania samobójstwa i koncentruje się na
detalach z nim związanych. Wówczas pojawia się pre-
sja działania wynikająca z nastawienia wyobraźni na
jedną określoną metodę [13].
Diagnoza i profilaktyka
Problemem jest skuteczna diagnostyka psychopeda-
gogiczna, która pozwoliłaby na wcześniejsze rozpo-
znanie symptomów niekorzystnych zmian w zakresie
poziomu społecznego nieprzystosowania ucznia lub
uczennicy.
Profilaktyka zachowań samobójczych powinna stanowić
system określonych działań i przebiegać wielotorowo.
Dlatego wskazane jest stałe pogłębianie wiedzy o pro-
cesach motywujących działania autodestrukcyjne.
Należałoby również podjąć próbę przeprowadzania ba-
dań diagnostycznych z udziałem specjalistów z różnych
dziedzin (pedagogów, psychologów, psychiatrów, socjo-
logów) [16].
Po postawieniu właściwej diagnozy i identyfikacji grup
oraz jednostek szczególnie zagrożonych zachowaniami
suicydalnymi następuje etap określenia sposobów i me-
tod postępowania z takimi uczniami.
Sposoby i metody postępowania w szkole
z uczniami o skłonnościach samobójczych
Jednym z ważniejszych sposobów pomocy jest odpowied-
nie podejście personelu szkoły, zwłaszcza wychowawców
i pedagogów, do potencjalnego samobójcy. Nie wszyscy
pracownicy szkoły potrafią się właściwie zachować. Uczeń
w stanie kryzysu emocjonalnego potrzebuje szczególne-
go wsparcia. Wymaga empatycznego, wrażliwego i spo-
kojnego działania ze strony nauczyciela, a nie przenosze-
nia na ucznia własnych frustracji z życia prywatnego.
Dla wielu nauczycieli praca w szkole jest tak zwanym złem
koniecznym. Wykazują oni uogólniony stosunek wobec
uczniów. Boją się szkoły i przemocy ze strony młodzieży.
Biorąc pod uwagę nasilenie zachowań agresywnych i de-
wiacyjnych wśród współczesnej młodzieży, lęki te często
są uzasadnione. Znaczna liczba nauczycieli zażywa i czę-
sto nadużywa leków uspokajających i nasennych.
Myśli, fantazje i plany samobójcze
W myślach i fantazjach samobójczych można wyodręb-
nić trzy stadia:
— stosunkowo niegroźne fantazjowanie o tym, że się
„już nie żyje”;
— wyobrażanie sobie aktu samobójczego (wchodzą tu
w grę bardziej konkretne wyobrażenia dotyczące
sposobu dokonania próby samobójczej);
Profilaktyka ogólna — zapobieganie
wystąpieniu zachowań samobójczych
Podstawą profilaktyki ogólnej jest wczesne rozpozna-
nie zagrożeń suicydalnych. W ramach działań profilak-
tycznych należy się skupić na sytuacji personelu szkoły,
104
www.suicydologia.viamedica.pl
[ Pobierz całość w formacie PDF ]