Słownik Psychologiczny,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
agresja instrumentalna
(instrumental aggresion):
akt agresji służący osiągnięciu innego
celu poza zadaniem bólu czy zranieniem [12]*
agresja wroga
(hostiie aggresion):
akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego
celem jest zadanie bólu lub zranienie [12]
altruizm
(altruism):
każde działanie ukierunkowane
na
s?, niesienie korzyści drugiej osobie
z pominięciem
r
własnego interesu; często człowiek angażując się w takie działania, ponosi
określone koszty [11]
analiza archiwalna
(archimi analysis):
forma obserwacji systematycznej, w której badacz
obserwuje zachowanie społeczne przez badanie nagromadzonych w danej kulturze
dokumentów albo archiwaliów (np. .(pamiętników, powieści, czasopism czy dzienników) [2]
arbitraż
(arbitration):
sposób rozwiązywania konfliktów, „; polegający na tym, że trzeda
strona narzuca rozwiązanie konfliktu skłóconym partnerom [9]
atrybucja globalna
(global attribution):
przeświadczenie, że przyczyna zdarzenia zależy od
czynników, które występują w wielu różnych sytuacjach (np. inteligencja, która wpływa na
wykonanie różnych zadań w wielu dziedzinach), przeciwstawne przeświadczeniu, że
przyczyna jest specyficzna i dotyczy tylko ograniczonej liczby sytuacji (np. zdolności
muzyczne, które wpłyną na wykonanie zadań w trakcie kursu gry na jakimś instrumencie, ale
nie w innych dziedzinach) [14]
atrybucja
stabilna
(stable attribution):
przeświadczenie, że przyczyna zdarzenia jest
spowodowana przez czynniki, które nie zmienią się wraz z upływem czasu (np. twoja
inteligencja), jako przedwstawienie do czynników niestabilnych, które zmieniają się w czasie
(np. wysiłek włożony w wykonanie zadania) [14]
atrybucja wewnętrzna
(internal attribution):
wnioskowanie, że przyczyną zdarzenia są twoje
właśdwości (np. zdolności lub wysiłek), w odróżnieniu od czynników, które są względem
dębie zewnętrzne (np. trudność zadania) [5, 14]
atrybucja zewnętrzna
(external attribution):
, wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się
w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji w której się znalazła; zakłada się tu,
że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób [5]
atrybucje obronne
(defenswe attributions):
takie wyjaśnianie zachowania, które pozwala
unikać poczucia tego, że jest się podatnym na zranienia i śmiertelnym [5]
atrybucje w służbie ego
(self-seruing attributions):
wyjaśnienia, które przypisują sukcesy czynnikom wewnętrznym, zależnym od dyspozycji zaś
za niepowodzenia obwiniają czynniki zewnętrzne, należące do sytuacji [5]
autoperswazja
(setf-persuasion):
długotrwała zmiana postawy, która jest konsekwencją prób
usprawiedliwiania samego siebie [3]
autoprezentacja
(self-presentation):
próba zakomunikowania poprzez nasze wypowiedzi,
.
zachowania niewerbalne i działania, kim jesteśmy, albo
f,
za kogo chcielibyśmy być uważani
przez innych [6]
badania podstawowe
(basie research):
badania projektowane po to, by dać najlepszą
odpowiedź na pytanie, dlaczego ludzie zachowują się tak, jak się zachowują, i
przeprowadzane wyłącznie dla zaspokojenia ciekawości poznawczej [2]
badania stosowane
(applied research):
badania projektowane specjalnie w celu rozwiązania
konkretnego problemu społecznego; tworzenie teorii zachowania jest zwykle wtórne do
rozwiązywania specyficznego problemu
bariera nadmiernej ufności
(auerconfidence barrier):
zbyt duże zaufanie do trafności
własnych sądów; zazwyczaj nie są one tak trafne,
za
jakie się je przyjmuje [4]
behawioralny komponent postawy
(behayioral component of an attitude):
działania ludzi
wobec obiektu postawy [8]
behawioryzm
(behauiorism):
szkoła psychologiczna, która utrzymuje, iż aby zrozumieć
ludzkie zachowanie, wystarczy jedynie rozważyć nagradzające właściwości środowiska — to
znaczy to, w jaki sposób pozytywne i negatywne wydarzenia w otoczeniu są związane ze
specyficznymi zachowaniami [l]
bezrefleksyjny konformizm
(mindless conformity):
podporządkowywanie się
zintemalizowanym normom społecznym bez zastanawiania się nad przesłankami działania [7]
1
błędne określenie przyczyn pobudzenia
(misattribution of arousal):
przypisanie własnego
pobudzenia;
niewłaściwemu źródłu, czego konsekwencją jest fałszywa bądź nadmiernie silna emocja [6]
błędne określenie źródła
(source misattribution):
błędne zidentyfikowanie źródła naszych
reprezentacji pamięciowych (np. przekonanie, że rozpoznaję mężczyznę, ponieważ widziałem
go na miejscu przestępstwa, podczas gdy faktycznie rozpoznaję go, ponieważ widziałem jego
zdjęcie w gazecie) [15]
bodziec wyzwalający agresję
(aggreswe stimulus):
przedmiot kojarzony potocznie z
działaniami agresywnymi (np. rewolwer); sama jego obecność zwiększa
prawdopodobieństwo wystąpienia aktów agresji [12]
burza mózgów
(brainstorming):
technika udoskonalania decyzji grupowych poprzez
zachęcanie do swobodnej wymiany poglądów oraz eliminowanie krytycyzmu [9]
centralna strategia perswazji
(central route to persuasion):
przypadek, w którym ludzie
analizują komunikat perswazyjny, uważnie słuchając i rozważając argumenty; strategia ta
pojawia się, gdy ludzie posiadają zarówno zdolności, jak i motywację
do
uważnego słuchania
komunikatu [8]
ciało migdałowate
(amygdala):
obszar w korze mózgowej mający związek z przejawami
agresji [12]
dehumanizacja
(dehumanization):
proces polegający na pozbawieniu ofiary cech ludzkich i
deprecjonowaniu jej wartości (np. gdy
słowo
„człowiek" zastępujemy określeniem „żółtek").
Dehumanizacja obniża opór przed dokonywaniem aktów agresji i sprawia, że raz podjęta
agresja ułatwia następne zachowania tego typu i znacznie zwiększa prawdopodobieństwo ich
wystąpienia [12]
deindywiduacja
(deindwiduation):
utrata normalnej kontroli nad zachowaniem, co prowadzi
do wzrostu impulsywności i patologiczności czynów [9]
deprywacja relatywna
(relatwe deprwasion):
poczucie jednostki (albo grupy społecznej), że
posiada mniej niż zasługuje lub mniej niż pozwolono jej oczekiwać, lub też mniej niż
posiadają ludzie do niej podobni [12]
dobór krewniaczy
(kin selection):
koncepcja, zgodnie z którą zachowania jednostki mające
na celu ochronę żyda spokrewnionych z nią osób są utrwalane poprzez mechanizm naturalnej
selekcji [11]
dobór losowy
(rondom selection):
sposób zapewniania reprezentatywności dla danej
populacji wybranej do próby grupy osób gwarantujący, że każda jednostka
•••
wchodząca w
skład populacji ma taką samą szansę na pojawienie się w próbie [2]
dostępność
(accessibility):
łatwość, z jaką możemy sobie uświadomić rozmaite myśli i idee;
idea dostępna to taka, która jest obecnie uświadamiana albo która może zostać łatwo
przywołana do świadomości [4]
dostępność
postawy
(attitude accessibility):
siła związku między obiektem i oceną tego
obiektu; dostępność jest mierzona czasem, w jakim ludzie mogą odpowiedzieć na pytanie, co
czują wobec danej sprawy lub danego obiektu [8]
dwuczynnikowa teoria emocji
(two-factor theory of emotion):
koncepcja, zgodnie z którą
doznanie emocji jest rezultatem dwufazowego procesu spostrzegania siebie — najpierw
ludzie doświadczają pobudzenia fizjologicznego, a następnie poszukują dla niego
odpowiedniego wyjaśnienia; jeśli przypisują to pobudzenie źródłu mającemu naturę
emocjonalną, przeżywają odpowiednią emocję (np. jeśli wyjaśniają własne pobudzenie tym,
że ktoś celuje w nich z pistoletu, odczuwają strach) [6]
dylemat społeczny
(social diiemma):
sytuacja, w której działania najbardziej korzystne dla
jednostki będą miały, jeśli zostaną wybrane przez większość ludzi, wysoce szkodliwy wpływ
na społeczność [14]
dyskryminacja
(discrimination):
nie usprawiedliwione, negatywne lub krzywdzące działanie
skierowane przeciwko członkowi danej grupy wyłącznie dlatego, iż do niej należy [13]
dysonans podecyzyjny
(postdecision dissonance):
dysonans, który zostaje nieuchronnie
wzbudzony po podjęciu decyzji. W takiej sytuacji dysonans jest najczęściej likwidowany
2
przez podwyższenie atrakcyjności wybranej alternatywy i zdewaluowanie alternatywy
odrzuconej [3]
dysonans poznawczy
(cognitwe dissonance}:
popęd albo poczucie dyskomfortu, pierwotnie
definiowane jako konsekwencja utrzymywania dwóch lub więcej niezgodnych ze sobą
elementów poznawczych, następnie określany jako konsekwencja zaangażowania się w
działanie, które jest sprzeczne z koncepcją siebie jako osoby przyzwoitej i rozsądnej [3]
działanie agresywne
(aggreswe action):
zachowanie, którego celem jest spowodowanie
psychicznej lub fizycznej szkody [12]
efekt częstości kontaktów
(propinifuity effect):
zjawisko polegające na tym, że im częściej
widzimy i kontaktujemy się z drugą osoba, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie
ona naszym przyjacielem [10]
efekt czystej ekspozycji
(merę exposure):
zjawisko polegające na tym, że im częściej
jesteśmy wystawieni na ekspozycję bodźca, tym bardziej jesteśmy skłonni ten bodziec
polubić [10]
efekt nadmiernego uzasadnienia
(the oyerjustification effect):
zjawisko polegające na
spostrzeganiu swojego działania jako wywołanego przekonującymi czynnikami
zewnętrznymi i niedocenianiu czynników wewnętrznych [6]
efekt pierwszeństwa
(prinwcy effect):
proces, za sprawą którego nasze pierwsze wrażenie
dotyczące innej osoby, wpływa na to, że jej późniejsze zachowanie interpretujemy w sposób
zgodny z tym pierwszym wrażeniem [4]
efekt uporczywości
(perseyerance effect):
odkrycie, że przekonania ludzi dotyczące ich
samych i świata społecznego utrzymują się nawet wtedy, gdy dane wspierające te przekonania
zostały podważone [4]
efekt widza
(byslander effect):
zależność polegająca na tym, że im więcej jest świadków
nagłego wypadku, tym mniejsza istnieje szansa, że którykolwiek z nich podejmie interwencję
[11]
efekt zysku-straty
(gain-loss effect):
zjawisko polegające na tym, że tym bardziej lubimy
daną osobę, im więcej wysiłku musieliśmy włożyć w zmianę jej pierwotnej opinii o nas (tj.
nie lubiani na początku znajomościteraz jesteśmy lubiani), natomiast tym mniej lubimy daną
osobę, im więcej jej pierwotnej sympatii straciliśmy (tj. jeżeli na początku znajomości nas
lubiła, a teraz nas nie lubi) [10]
eksperymenty w warunkach naturalnych
(fieid experiments):
eksperymenty
przeprowadzane raczej w warunkach życia realnego niż w laboratorium [2]
elementy poznawcze
(cognitions):
myśli, uczucia, przekonania, bądź wiedza o czymś [3]
emblematy
(emblems):
niewerbalne gesty, które w danej kulturze są dobrze zdefiniowane;
mają zwykle swoje bezpośrednie słowne odpowiedniki, tak jak znak OK (5]
emocjonalny komponent postawy
(affectwe component of an attitude):
emocje i uczucia, jakie
ludzie kojarzą z obiektem postawy [8]
empatia
(empathy):
zdolność do postawienia siebie na miejscu drugiej osoby i odbierania w
podobny sposób zachodzących wydarzeń oraz odczuwania podobnych emocji (np. radości i
smutku) [11]
eros
(Eros):
instynkt żyda, pojęcie występujące w teorii Freudowskiej [12]
facylitacja społeczna
(social facilitation):
napięcie wynikające z obecności innych osób i
możliwości oceny naszego działania, czego rezultatem jest lepsze wykonanie łatwiejszych
zadań, lecz gorsze wykonanie zadań trudniejszych [9]
gęstość
(density):
liczba ludzi, którzy zajmują daną przestrzeń [14]
GRIT, czyli stopniowe i odwzajemnione skłanianie do obniżenia napięcia
(GRIT, or
graduated and reciprocated initiatwes in tension-reduction):
strategia ograniczania konfliktu
w sytuacjach codziennego życia, w których a) informujesz o swojej chęci do współpracy, b)
współpracujesz, c) odwzajemniasz każde kooperacyjne działanie, ale d) jeżeli twój oponent
działa agresywnie, odpowiadasz mu tym samym [9]
grupa niespołeczna
(nonsocial group):
grupa, w której dwie lub więcej osób znajduje się w
tym samym miejscu, w tym samym czasie, lecz nie współdziała ze sobą (np. kibice na meczu)
[9]
3
grupa obca
(out-group):
grupa, z którą jednostka się nie identyfikuje [13]
grupa społeczna
(social group):
grupa, w których
dwie lub więcej osób współdziała
ze sobą
oraz współzależy od siebie w tym sensie, że w zaspokajaniu potrzeb i osiąganiu celów musi
na sobie polegać [9]
grupa własna
(in-group):
grupa, z którą jednostka się identyfikuje i czuje się jej członkiem
[13]
grupy minimalne
(minimal groups):
nic nie znaczące grupy utworzone przez zgrupowanie
obcych ludzi na podstawie trywialnych kryteriów; jednak owo minimalne członkostwo nadal
przejawia się w stronniczości wobec grupy własnej [13]
heurystyka dostępności
(auailability heuristic):
nieformalna reguła umysłowa, na mocy
której ludzie wydają sąd, kierując się tym, jak łatwo mogą coś przywołać do świadomości [4]
heurystyka reprezentatywności
(representatweness heuristic):
uproszczona metoda
wnioskowania polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuje się na podstawie stopnia
podobieństwa do przypadku typowego [4]
heurystyka zakotwiczenia/dostosowania
(anchoring/adjustment heuristic):
uproszczona
metoda wnioskowania, która polega na posłużeniu się jakąś liczbą czy wartością jako
punktem wyjściowym i następnie na sformułowaniu odpowiedzi na pytanie przez
zmodyfikowanie tej wartości stanowiącej zakotwiczenie; ludzie często nie modyfikują jej w
stopniu wystarczającym [4]
heurystyki wydawania sądów
(judgmental heuristics):
uproszczone reguły wnioskowania,
którymi posługują się ludzie, by wydawać sądy w sposób szybki i efektywny [4]
hipoteza empatii-altruizmu
(empathy-altmism hypothesis):
przekonanie, zgodnie z którym
empatia odczuwana względem drugiej osoby skłania do udzielenia jej pomocy bez względu
na konsekwencje podjętych działań [11]
hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego
(facial feedback hypothesis):
hipoteza
głosząca, że własny wyraz mimiczny może determinować emocję, która jest doświadczana [6]
hipoteza przeładowania urbanistycznego
(urban-overload hypothesis):
przekonanie, że
mieszkańcy miast, broniąc się przed nadmiarem stymulacji, jakich dostarcza im miejskie
życie, wykazują tendencję do zamykania się w sobie i unikania kontaktów z innymi ludźmi
[11]
hipoteza redukcji negatywnego stanu emocjonalnego
(negative-state relief hypothesis):
przekonanie, iż ludzie
angażują się w pomoc dla innych, aby pozbyć się własnego uczucia
smutku i przygnębienia [11]
indukowanie
(contagion):
szybkie rozprzestrzenianie się emocji lub zachowań w tłumie [7]
informacja o proporcji podstawowej
(base ratę information):
informacja o częstości
występowania w populacji przedstawicieli różnych kategorii [4]
informacyjny wpływ społeczny
(informational social influence):
wpływ innych ludzi, który
prowadzi nas do konformizmu, ponieważ spostrzegamy te osoby jako źródło informacji,
dające wskazówki dla naszego zachowania; dostosowujemy się, ponieważ wierzymy, że
cudza interpretacja niejasnej sytuacji jest bardziej poprawna niż nasza [7]
ingracjacja
(ingratiation):
stosowanie strategii (np. polegających na udzielaniu pochwał i
pozytywnego wsparcia) w celu manipulowania ludźmi czy zdobywania ich sympatii [6, 10]
instrukcja maskująca
(cover story): opis
celu badań przedstawiany ich uczestnikom, który
różni się od prawdziwego celu tychże badań; instrukcja maskująca używana jest po to, by
zachować realizm psychologiczny [2]
introspekcja
(introspection):
proces, w którym człowiek spogląda w swoje wnętrze i bada
swoje myśli, uczucia i motywy [6]
inwestycyjny model związku
(inyestment model):
teoria, w której przyjmuje się, że to, co
ludzie wnoszą w dany związek, zależy od satysfakq'i, jaką im on daje;
satysfakcji definiowanej w kategoriach nagród, kosztów, a także poziomu odniesienia i
porównawczego poziomu odniesienia oraz inwestycji, które stracą, gdy się z tego związku
wycofają [10]
Ja odzwierciedlone
(the looking-glass self):
spostrzeganie siebie oczami innych ludzi i
włączanie ich opinii do własnego pojęcia Ja [6]
4
jednorodność grupy obcej
(out-group homogeneity):
spostrzeganie tych, którzy należą do
grupy obcej, jako bardziej do siebie podobnych (jednorodnych) niż w rzeczywistości, a
zarazem bardziej do siebie podobnych niż członkowie grupy własnej [13]
katharsis
(catharsis):
pojęcie określające zjawisko uwalniania nagromadzonej agresywnej
energii poprzez wysiłek fizyczny, obserwację zachowań agresywnych innych ludzi lub
dopuszczenie się samemu czynu noszącego znamiona agresji. Takie „wypuszczenie pary”
obniża prawdopodobieństwo podjęcia agresywnych działań w przyszłości [12]
przegranej drugiej stromy, tak jak w zawodach lekkoatletycznych [9]
kierowanie wrażeniem
(impression management):
świadome bądź nieświadome
aranżowanie starannie skonstruowanej prezentacji Ja, która wytworzy u innych określone
wrażenie, zgodne z naszymi celami czy potrzebami w interakcji społecznej [6]
klasa
mieszana
(
the jigsaw ciassroom):
takie zorganizowanie miejsc w klasie, by sprzyjało
redukowaniu uprzedzeń i podnosiło samoocenę dzieci, poprzez umieszczenie ich w małych,
zdesegregowanych grupach i spowodowanie, by każde dziecko w grupie musiało polegać na
pozostałych, chcąc nauczyć się bieżącego materiału i dobrze funkcjonować w klasie [13]
komunikacja niewerbalna
(nonwrbal communication):
sposób, w jaki ludzie komunikują,
intencjonalnie bądź nieintencjonalnie, bez słów; wskaźniki niewerbalne obejmują mimikę, ton
głosu, gesty, pozy i ruchy ciała, dotyk i spoglądanie [5]
komunikat perswazyjny
(persuaswe communication):
komunikat (np. przemówienie lub
reklama telewizyjna) przekonujący do zajęcia określonego stanowiska w danej sprawie [8]
komunikaty podprogowe
(.subliminal messages):
słowa albo obrazy, które nie są świadomie
spostrzegane, natomiast mają rzekomo wpływać na sądy, postawy i zachowania ludzi [15]
komunikaty
wzbudzające strach
(fear-arousing communications):
komunikaty
perswazyjne, które próbują zmienić postawy ludzi poprzez wzbudzanie w nich strachu [8]
konflikt
interpersonalny
(interpersonal conflict):
napięcie między dwiema lub więcej
osobami albo grupami, które mają sprzeczne cele [9]
konflikt intrapersonalny
(intrapersonal conflict):
napięcie jednostki wywołane dążeniem do
dwóch lub więcej sprzecznych celów (np. rodzice pragną przebywać w domu z dziećmi, ale
jednocześnie chcą robić karierę zawodową) [9]
konflikt
motywów mieszanych
(mixed-motive conflict):
konflikt, w którym obie strony
mogą zyskać dzięki współdziałaniu, a jednostka może zyskać jeszcze więcej dzięki
rywalizowaniu ze swoim partnerem [9]
konflikt o
sumie zerowej
(zero-sum conflict):
konflikt, w którym wygrana jednej strony jest
zawsze równa.
konformizm
(conformity):
zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub
wyimaginowanego wpływu innych ludzi [7]
konformizm wobec norm
(normatiue conformity):
skłonność do niewychylania się z grupy
w celu realizacji jej oczekiwań i uzyskania akceptacji [13]
konstrukt
(.construal):
sposób, w jaki ludzie spostrzegają, pojmują i interpretują świat
społeczny [l]
kontrola spostrzegana
(percewed control):
przekonanie, że możemy wywierać wpływ na
nasze środowisko w sposób, który decyduje o tym, czy doświadczamy pozytywnych czy
negatywnych wyników [14]
korelacja dodatnia
(positwe correlation):
taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w
której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy wzrost wartości drugiej zmiennej [2]
korelacja pozorna
(illusory correlation):
tendencja do spostrzegania związków lub korelacji
pomiędzy zdarzeniami, które w rzeczywistości nie są powiązane [4, 13]
korelacja ujemna
(negatwe correlation):
taka relacja pomiędzy dwiema zmiennymi, w
której wzrostowi wartości jednej zmiennej towarzyszy zmniejszanie się wartości drugiej
zmiennej [2]
krańcowy błąd atrybucji
(ultimate attributmn error):
skłonność do czynienia atrybucji z
dyspozycji w odniesieniu do całej grupy ludzi [13]
kredyt zaufania
(
idiosincrasy credits):
zaufanie, które w ciągu długiego czasu zdobywa
człowiek, dostosowując się do norm grupowych; kiedy zdobędzie już dość zaufania, może —
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]