SŁOWNIK LEKARSKI ŁACIŃSKO-POLSKI GEORGIUS BABECKI STANISLAUS BOBER VOCABULARIUM MEDICUM LATINO-POLONUM ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
SŁOWNIK LEKARSKI ŁACIŃSKO-POLSKI
GEORGIUS BABECKI STANISLAUS BOBER
VOCABULARIUM
MEDICUM LATINO-POLONUM
Editio secunda emendata et extensa
VARSOVIAE MCMLXXJX APUD MEDICORUM LIBRORUM EDITORES
DR MED. JERZY BABECKI PROF. DR MED. STANISŁAW BOBER
SŁOWNIK LEKARSKI ŁACINSKO- POLSKI
Wydanie drugie poprawione i rozszerzone
WARSZAWA 1979 PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH
Drugie, poprawione i uzupełnione wydanie Słownika z 1972 roku zawiera około 8000 tysięcy
nowych haseł. Obok mian aktualnie używanych w medycynie występują również wyrażenia
archaiczne, co ma znaczenie przy studiowaniu dawnych dziel lekarskich, oraz ważniejsze
terminy z dyscyplin pokrewnych. Słownik przeznaczony jest dla lekarzy, pracowników
naukowych, studentów medycyny.
Copyright by Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1972, 1979
Redaktorzy:
Hanna Szeffel,
mgr
Krystyna Kruczyńska
Redaktor techniczny:
Wanda Choińska
Korektor:
Irena Grzybowska
Projekt okładki:
Wiktor Niciak
ISBN 83-200-0184-6
PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH — WARSZAWA 1979
Wvdaoie II. Nakład
ic
000+22; «r Objętość ark. wyd. 98,7, »tk. druk. ?4,o.
Papier bi bhiny kl. Ul, 4o g, 84Xio8/i6. Oddano do skbdaoia w listopadzie 1977
r. PoJpuaoo dc druku i druk ukończono w lutym 1579 r. Zam 279/K/78. Drak i oprawa
W.Z Graf Zam 167
ZAKŁADY GRAFICZNE „TAMKA", WARSZAWA Cena zł 350.-
PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO
Szybkie zniknięcie z pólek księgarskich pierwszego wydania
Słownika lekarskiego iacińsko-
polskiego
jest najlepszym przejawem żywotności języka łacińskiego w polskim
mianownictwie lekarskim. Za drugi przejaw żywotności uznać należy konieczność
poszerzenia drugiego wydania słownika wskutek ciągłego tworzenia iacińskich
odpowiedników nowych pojęć w piśmiennictwie medycznym.
Wprowadzając nowe hasła, wykorzystano między innymi:
Ilustrowany słownik
międzynarodowego mianownictwa anatomicznego
H. Feneisa w tłumaczeniu J. Wi-
nowskiego i R. Modrewskiej-Winowskiej;
Polskie mianownictwo histologiczne
pod red. M.
Wawrzyniaka oraz podręcznik
Diagnostyka ogólna
F. Bolechowskiego. Uwzględniono
również uwagi Czytelników i Recenzentów.
Ze względu na śmierć prof, dr med. Stanisława Bobera poprawienia i uzupełnienia części
haseł od litery M do Z podjęła się dr med. Barbara Dąbrowska. Oceny poprawionych i
nowych haseł całości Słownika dokonał dr med. Brunon Neuman. Przypomnieć należy, że
tekst pierwszego wydania konsultowali prof, dr med. Marian Tulczyński i dr filologii Józef
Rybicki.
Ustalając pisownię haseł łacińskich, autorzy w zasadzie przestrzegali klasycznej crtografii
języka łacińskiego. Pozostawiono nieliczne hasła nieprawidłowe z punktu widzenia filologii
klasycznej, ale zwyczajowo przyjęte i stosowane w medycynie (np. użycie „c" zamiast „k" w
wyrazach pochodzenia greckiego). Podano też, obok prawidłowej, niezgodną z klasyczną
ortografią pisownię haseł z zakresu anatomii i histologii, zatwierdzoną przez międzynarodowe
komisje do spraw mianownictwa, a cechującą się, między innymi, zniesieniem dwugłosek.
W słowniku zastosowano układ alfabetyczny, w którym miana łacińskie pisane z łącznikiem
są traktowane jako jeden wyraz. Liczba mnoga występuje ściśle według porządku
alfabetycznego z zaznaczeniem
pl.
Hasła synonimiczne, które występowałyby bezpośrednio po sobie podano w ciągu i
rozdzielono średnikiem, gdy różniły się końcówkami w dopełniaczu i redzajem, np.:
blcpharostatum, -i
n;
bSepharostatus, -us
m
powiekotrzymacz, rozwórka powiekowa.
W wypadku jednakowej końcówki dopełniacza i tego samego rodzaju drugie miano
umieszczono w nawiasie, a występujące no nim końcówka i rodzajnik odnoszą się do obu
forra, np.:
aminosuria (aminaria), -ae
f
obecność amin w moczu.
W nawiasach znajdują się również określenia synonimiczne dotyczące hasła głównego, które
jako hasła występowałyby obok siebie, np.:
amaurosis centralis ślepota pochodzenia mózgowego
amaurosis cerebralis ślepota pochodzenia mózgowego zostały połączone w jedno hasło, np.:
amaurosis ceatralis (cerebralis) ślepota pochodzenia mózgowego.
Autorzy
OBJAŚNIENIE SKRÓTÓW
e.c. (exempli causa)
f
(fenuninum)
ind.
(indeclinabile)
m
(masculinum)
n
(neutrum)
NAB (Nomina Anatomica
Basiliensia)
P-
f!
(pSuralis)
p. też recept, symb.
na przykład
rodzaj żeński
nieodmienny
rodzaj męski
rodzaj nijaki
mianownictwo anatomiczne
bazyłejskie patrz
liczba mnoga patrz też receptura symbol
Cyfry po czasownikach oznaczają koniugację
A
symbol pierwiastka argon
A (angstrem) angstrem, symbol jednostki długości fali promieniowania
a
od, po, w, z
aa
(ana partcs aequales) w równych częściach
(recept.)
aasmus, -i
m
dychawica oskrzelowa, astma
ab od
abacterialis, -e niebakteryjny, wolny od bakterii
abactio, -onis
f
poronienie wywołane, spędzenie płodu
abactus, -us
m
wywołanie poronienia, poronienie
abactus venter 1) poronienie wywołane; 2) poród przedwczesny wywołany
abacus, -i
m
1) wykres, tablica; 2) stolik
abalienatio, -onis
f
choroba umysłowa
abalienatus,
-a,
-um chory umysłowo
abaptiston, -i
«
trepan stożkowaty
abarognosis, -is
/
brak (utrata) czucia ciężaru
abarthrosis, -is
f
staw ruchomy;
p. też
diarthrosis
abarticularis, -e pozastawowy, oddalo-lony od stawu
abarticulatio, -onis
f
1) zwichnięcie stawu; 2) staw ruchomy
abasia, -ae
f
niemożność chodzenia
abasia atactica bezład ruchowy
abasia choreica niezdolność chodzenia wskutek pląsawicy nóg
abasia hysterica histeryczna niezdolność chodzenia
abasia paralytica niezdolność chodzenia wskutek porażenia
abasia paroxysmalis trepidans napadowa niezdolność stania i chodzenia wskutek sztywnienia
mięśni
abasia spastica niemożność chodzenia wskutek kurczów mięśni
abasia trepidans niemożność chodzenia wskutek drgawek nóg
abasia-astasia, -ae
f
niezdolność chodzenia i stania
abasicus, -a, -um nie mogący chodzić
abastardisatio, -onis
f
pogorszenie lub
zwyrodnienie rasy
abaticns, -a, -um nie mogący chodzić abavia, -ae
f
praprababka abavus,
-i
m
prapradziad,
przodek abaxialis, -e pozaosiowy, nieosiowy abbrcviatio, -onis
f
skrót, skrócenie
abbreviatio ligamentorum teretum uteri
skrócenie więzadeł obłych macicy abbreviatio tendinis skrócenie ścięgna abbreviate, -a, -um
skrócony abdomen, -inis
n
brzuch abdomen acutum cbjrurgicale zespół ostrego brzucha
abdomen carinatum brzuch łódkowaty,
wklęsły abdomen naviculare brzuch łódkowaty,
wklęsły abdomen
obsripum
wrodzona krótkość
mięśni prostych brzucha abdomen pendulum (propendcns) brzuch
obwisły
abdomen scaphoideum brzuch łódkowaty, wklęsły
abdominalgia, -ae
f
ból brzucha abdominalis, -e brzuszny abdoniinoanterior, -ius
przedniobrzu-
szny abdominocardiacns, -a, -um brzuszno-
sercowy abdominocentesis, -s / nakłucie jamy
brzusznej abdominocysticus, -a -um brzuszno-pę-
cherzowy abdominogenitalis, -e odnoszący się do
brzucha i narządów płciowych abdominohysterectomia, -ae
f
wycięcie
macicy drogą brzuszną abdominohysterotomia, -ae
f
nacięcie
macicy drogą brzuszną abdominoscopia, -ae
f
wziernikowanie
jamy brzusznej, laparoskopia, ogier
dziny brzucha abdominoscrotalis, -c brzuszno-moszno-
wy abdominothoracicus, -a, -um brzuszno-
piersiowy
abdominouterectomia
abdominouterectomia, -ae
f
wycięcie macicy drogą brzuszną
abdominouterotomia, -ae/nacięcie macicy drogą brzuszną
abdominovaginalis, -e brzuszno-poch-wowy
abdominovesicalis, -e brzuszno-pęche-rzowy
abducens, -entis odwodzący, odprowadzający
abducere 3 odprowadzić, odciągnąć
abductio, -onis
f
odprowadzenie, odwiedzenie
abductor, -oris
m
odwodziciel, odwodzący (mięsień, nerw)
abembryonicus, -a -um znajdujący się z dala od zarodka
abentericus, -a, -um pozajelitowy
abepithymia, -ae
f
porażenie splotu trzewnego (słonecznego)
aberrans, -antis zbaczający, odchylający się od miejsca lub normy
aberratio, -onis / aberracja, zboczenie, odchylenie od normy
aberratio astigmatica niezborność as-tygmatyczna
aberratio chromatica aberracja chromatyczna (barwna)
aberratio chromosomatica aberracja chromosomalna (nieprawidłowa liczba chromosomów w
jądrze komórkowym)
aberratio dioptrica aberracja sferyczna
aberratio la tera! is odchylenie boczne
aberratio longitudinalis odchylenie wzdłuż osi
aberratio mentalis zaburzenie umysłowe
aberratio optica aberracja optyczna
aberratio sexualis zboczenie płciowe
aberratio sphaerica aberracja sferyczna
aberratio sphaerica negativa aberracja sferyczna odśrodkowa
aberratio sphaerica positiva aberracja sferyczna dośrodkowa
aberratio testis niezstąpienie jądra
aberrometrum, -i
n
przyrząd do mierzenia stopnia aberracji
aberroscopium, -ii « aberroskop, przyrząd do badania aberracji
abevacuatio, -onis
f
1) nieprawidłowe wydalanie; 2) przerzut, metastaza
abiotrophia, -ae
f
abiotrofia, przedwczesna utrata żywotności wewnątrz-pochodna
abiectus, -a, -um niedbały, nędzny, nikczemny
abiens, -entis oddalający się (od bodźca), odchodzący
abietas, -atis
f
abietan, sól kwasu abie-tynowego
abietinuni, -i
n
abietyna, żywica drzew iglastych
abiochemia, -ae
f
chemia nieorganiczna
abioenergia, -ae
f
utrata (brak) żywotności, energii
abiogenesis, -is
f
abiogeneza, samo-rództwo
abiogeneticus, -a, -um abiogenetyczny, odnoszący się do samorództwa
abiologia, -ae
f
anorganologia, nauka o obiektach nieożywionych
abiophysiologia, -ae
f
abiofizjologia, nauka o procesach nieorganicznych w żywych
organizmach
abiosis, -is
f
abioza, brak (utrata) żywotności
abioticus, -a, -um abiotyczny, niezdolny do życia
abiotrophia, -ae
f
abiotrofia, utrata, zmniejszenie się żywotności komórki, tkanki, narządu
abiotropicus, -a, -um abiotroficzny, o zmniejszonej żywotności
abirritans, -antis uspokajający, kojący
abirritatio, -onis
f
obniżenie reakcji na bodźce
abirritativus, -a, -um zmniejszający po-podrażnienie, łagodzący
abiureticus, -a, -um abiuretyczny, nie dający odczynu biuretowego
ablactatio, -onis
f
1) odstawienie (odłączenie) od piersi; 2) ustanie wydzielania mleka
ablastemicus, -a, -um nie dotyczący zarodzi lub kiełkowania
ablastmum, -i
n
ablastyna, przeciwciało zapobiegające rozmnażaniu się drobnoustrojów w
organizmie
ablatio, -onis
f
usunięcie, odjęcie, oderwanie, odwarstwienie, oddzielenie
ablatio placentae 1) odklejenie łożyska; 2) usunięcie łożyska
ablatio retinae odwarstwienie siatkówki
ablepharia, -ae
f
wrodzony niedorozwój lub brak powiek
ablepharus, -i
m
osobnik nie mający powiek
ablcpsia, -ae /1) ślepota, brak (utrata) wzroku; 2) zaślepienie
abluens, -entis oczyszczający, obmywający
abreactio
abluentia, -him
n
pl środki oczyszczające, środki do przemywania ablutio, -onis
f
obmywanie, mycie,
przemywanie, podmycie ablutomania, -ae / mania (natręctwo) ciągłego mycia
abmortalis, -e oddalający się lub oddzielający od tkanki martwej
abncuralis, -e oddalony od nerwu, po-zanerwowy
abnormis, -e nienormalny, niezwykły, nieprawidłowy
abnormitas, -atis
f
nieprawidłowość, nienormalność, niezwykłość
abocclusio, -onis / niedomykalność zgryzu
abolitio, -onis
f
zniesienie, usunięcie, abolicja
abolitionismus, -i
m
abolicjonizm, zniesienie
abomasum, -in; abomasus, -i
m
czwarty żołądek przeżuwaczy, trawieniec
abomasum vitulinum podpuszczka, se-rzysko (żołądek cielęcy)
abominatio, -onis
f
obrzydzenie, wstręt, abominacja
aboralis, -e pozaustny
aborigines, -um
mpl
tubylcy, mieszkańcy pierwotni
abortifaciens,
-entis wywohijący poronienie
abortinum, -i
n
abortyna (wyciąg pałeczek
Brucella abortus)
abortio, -onis / 1) poronienie płodu lub jego części; 2) zatrzymanie prawidłowego lub
chorobowego procesu
abortium, -ii
n
poronienie
abortiva, -orum
n pl
środki wywołujące poronienie
abortivus, -a -um 1) poronny, wywołujący poronienie; 2) zatrzymujący proces chorobowy
abortus, -us
m
poronienie
abortus accidentalis poronienie urazowe, wypadkowe
abortus afebrilis poronienie bezgorącz-kowe
abortus ampullaris poronienie w bańce jajowodu
abortus artificialis poronienie wywołane (sztuczne)
abortus cervicalis poronienie szyjkowe
abortus complerus poronienie całkowite
abortus criminalis poronienie niedozwolone, kryminalne
abortus enzooticus poronienie zakaźne zwierzęce
abortus habitualis poronienie nawykowe
abortus immincns poronienie zagrażające
abortus impedens poronienie zagrażające
abortus incipiens poronienie w toku
abortus incompletus poronienie niezupełne
abortus inductus poronienie wywołane
abortus inevitabilis poronienie nieuniknione, nie dające się powstrzymać
abortus infectus poronienie septyczne
abortus missus poronienie chybione, ciąża zamarła
abortus praecox poronienie wczesne
abortus cum retentione mortui fetus poronienie chybione, ciąża zamarła
abortus septicus poronienie septyczne, zakażone
abortus spontaneus poronienie samoistne
abortus therapeuticus poronienie wywołane ze wskazań lekarskich
abortus in tractu poronienie w toku
abortus tubarius poronienie jajowodowe (trąbkowe)
abrachia, -ae
f
brak, utrata ramienia lub ramion
[ Pobierz całość w formacie PDF ]