Rozdział 5, SGS podręcznik

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Podsumowanie analiz trafności SGS
Przedstawione rezultaty badań walidacyjnych Skali Gotowości Szkolnej dzieci sześcioletnich
pokazały, że narzędzie to w znacznym stopniu realizuje stawiane przed nim cele, co oznacza, że:
1) Skala Gotowości Szkolnej pozwala na wyciąganie wniosków na temat obserwowanego 6-latka,
odnoszących się do jego:
− dojrzałości umysłowej,
− percepcji wzrokowej,
− poczucia kontroli (wewnętrznej lub zewnętrznej), od którego zależy poczucie sukcesu lub
porażki,
− umiejętności matematycznych,
− umiejętności czytania,
− umiejętności językowych, w tym przede wszystkim komunikatywności i spójności wypo-
wiedzi.
2) W zaprezentowanych wyżej analizach, najwyższe istotne zależności potwierdzające trafność
Skali Gotowości Szkolnej dotyczyły najczęściej trzech podskal tego narzędzia: Kompetencji
Poznawczych, Umiejętności Szkolnych, Samodzielności, a także oceny ogólnej. Otóż te właśnie
elementy Skali są, jak wynika z zaprezentowanych badań, prawdopodobnie najbardziej „nasy-
cone” gotowością szkolną w rozumieniu przyjętym przez Autorkę SGS (patrz 2.3. Omówienie
treści metody — podskale).
3) W oparciu o obserwację dziecka sześcioletniego przeprowadzoną za pomocą Skali Gotowości
Szkolnej można też ze znacznym prawdopodobieństwem formułować wnioski dotyczące warun-
ków środowiska rodzinnego 6-latka, jego funkcji stymulującej bądź opóźniającej gotowość szkol-
ną dziecka.
Rozdział 5
Ocenianie gotowości szkolnej
przez nauczyciela za pomocą SGS
5.1.
Zastosowanie metody
Proponujemy nauczycielom dwukrotne zastosowanie SGS w ciągu roku obowiązkowego wychowa-
nia przedszkolnego. Wyróżnić można zatem:
− obserwację wstępną, prowadzoną przez nauczyciela pod koniec pierwszego lub na początku
drugiego semestru rocznego przygotowania przedszkolnego,
− obserwację gotowości dzieci do edukacji szkolnej prowadzoną na zakończenie roku obowiąz-
kowego wychowania przedszkolnego.
Celem obserwacji wstępnej jest udzielenie przez nauczyciela odpowiedzi na pytanie, co ułatwi, a co
utrudni dziecku przygotowanie do nauki w szkole. Wyniki obserwacji będą wtedy miały charakter jakoś-
ciowy. Zarejestrowanie zachowań i umiejętności dziecka i dokonanie ich jakościowej analizy ułatwi na-
uczycielowi zaplanowanie sposobu pracy z dzieckiem i całą grupą. Pomoże też przy powtórnej obserwacji
38
oszacować zmiany w zachowaniu dzieci i postępy
w nabywaniu umiejętności. Nauczyciel powinien
jednak brać pod uwagę to, że pewne umiejęt-
ności, np. związane z myśleniem operacyjnym
(Gruszczyk-Kolczyńska 1994), świadomością fono-
logiczną czy samodzielnością, mogą się pojawić
dopiero pod koniec okresu przygotowania przed-
szkolnego.
Celem obserwacji gotowości dzieci do edu-
kacji szkolnej jest określenie przez nauczyciela
stopnia gotowości szkolnej dziecka dla poszcze-
gólnych typów umiejętności i zachowań, które
złożyły się na SGS i zostały wyodrębnione jako
podskale. Jest to możliwe dzięki standaryzacji
metody. Informacja o stopniu gotowości szkol-
nej, obok jakościowej analizy wyników obserwa-
cji, jest ważna dla rodziców i nauczycieli przy
podejmowaniu decyzji dotyczących edukacji
dziecka, a przekazana nauczycielom w szkole
2
ułatwi im zaplanowanie pracy z uwzględnieniem
potrzeb edukacyjnych dziecka.
− Umiejętności Szkolne,
− Sprawność Motoryczna.
Przypomnijmy, że przy określeniu charakteru
rozkładu wyników uwzględnia się
średnią wyni-
ków
w grupie i
odchylenie standardowe
, które
jest miarą rozproszenia wyników wokół średniej.
W rozkładzie normalnym
najwięcej wyników
w grupie znajduje się pośrodku i jest oddalone
o nie więcej niż 1 odchylenie standardowe od
średniej. Dotyczy to wyników około 70% dzieci.
Wyniki 15% dzieci są niższe i oddalone o więcej
niż 1 odchylenie standardowe od średniej, a wy-
niki 15% dzieci są wyższe i oddalone o więcej
niż 1 odchylenie standardowe od średniej. Taki
rozkład jest symetryczny.
Skośne rozkłady wyników
nie są symetrycz-
ne. Wyniki zagęszczają się niejako po jednej ze
stron rozkładu — więcej dzieci uzyskuje wyni-
ki wysokie lub więcej dzieci uzyskuje wyniki
niskie. Przy lewoskośnym rozkładzie wyników
więcej dzieci niż w przypadku rozkładu normal-
nego uzyskuje wyniki wysokie. Trudno jest róż-
nicować tę grupę i wyodrębnić te dzieci, które
uzyskują wyniki najwyższe.
Proponujemy, aby formalna interpretacja
wyników w podskalach o rozkładzie normalnym
opierała się na
3 stopniach gotowości szkolnej:
niskim, średnim i wysokim
. Zakładamy, że niski
stopień gotowości obejmuje wyniki dzieci odda-
lone od średniej o więcej niż jedno odchylenie
standardowe w lewą stronę rozkładu, a więc
w stronę wyników niskich, a wysoki stopień go-
towości obejmuje wyniki oddalone od średniej
o więcej niż jedno odchylenie standardowe
w prawą stronę rozkładu. Dzieci z obu grup brze-
gowych wymagają szczególnej uwagi w dalszej
edukacji i dostosowania sposobu pracy nauczy-
cieli do ich potrzeb edukacyjnych, emocjonal-
nych i społecznych. Dzieci o średnim poziomie
gotowości to te, których wyniki mieszczą się
w środkowym przedziale krzywej normalnej
(jedno odchylenie standardowe w prawo lub w
lewo od średniej uzyskanej w badaniach standa-
ryzacyjnych).
Statystyczna interpretacja
stopni gotowości szkolnej
Podstawą oszacowania stopni gotowości szkol-
nej według SGS powinna być obserwacja prze-
prowadzona pod koniec roku szkolengo, najlepiej
w maju. W maju bowiem przeprowadzono badania
standaryzacyjne tej metody. Proponujemy, aby
formalna, uwzględniająca dane liczbowe interpre-
tacja wyników w formie stopnia gotowości szkol-
nej dotyczyła każdej podskali SGS oddzielnie.
W badaniach standaryzacyjnych wyniki dzieci
w czterech wyróżnionych w SGS podskalach uzy-
skały rozkłady normalne. Są to podskale:
− Kompetencje Poznawcze,
− Samodzielność,
− Niekonfliktowość,
− Aktywność Społeczna.
Wyniki dzieci w dwóch pozostałych podska-
lach uzyskały lewoskośne rozkłady wyników. Są
to podskale:
2
W takim przypadku wymagana jest zgoda rodziców.
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
39
5.2.
 A zatem w podskalach Kompetencje Poznaw-
cze, Samodzielność, Niekonfliktowość i Aktyw-
ność Społeczna dokonujemy oceny stopnia goto-
wości szkolnej stosując trzy kategorie opisowe:
− niski stopień gotowości szkolnej,
− średni stopień gotowości szkolnej,
− wysoki stopień gotowości szkolnej.
Natomiast formalna interpretacja wyników
w podskalach o rozkładzie skośnym powinna na-
szym zdaniem opierać się na dwóch stopniach
gotowości szkolnej:
zgodnym z oczekiwanym
(w dalszej części tekstu oznaczanym Z) i
niż-
szym od oczekiwanego
(w dalszej części tekstu
oznaczanym N). Przyjmujemy, że wyniki zgodne
z oczekiwaniami uzyskuje 75% dzieci, a wyniki
poniżej oczekiwanych 25%. Ta ostatnia grupa
dzieci wymagać będzie szczególnego wspiera-
nia w dalszej edukacji w obszarze Umiejętności
Szkolnych lub Sprawności Motorycznej.
A zatem w podskalach Umiejętności Szkolne
i Sprawność Motoryczna dokonujemy oceny
stopnia gotowości szkolnej stosując dwie kate-
gorie opisowe:
− niższy od oczekiwanego stopień gotowości
szkolnej,
− zgodny z oczekiwanym stopień gotowości
szkolnej.
Nie znaczy to, że praca z dziećmi, które uzy-
skują wyniki średnie lub zgodne z oczekiwaniami
i stanowią większość, jest łatwiejsza niż praca z
dziećmi nietypowymi. Te dzieci także przeży-
wają trudności związane ze zmianą środowiska,
mają lepsze i gorsze dni, chorują, doświadczają
konfliktów z kolegami czy frustracji w sytua-
cjach niepowodzenia. Nie da się w statystycz-
nym opracowaniu uwzględnić całego bogactwa
zachowań i różnic między dziećmi, wymaga to,
obok ilościowej, także jakościowej analizy wy-
ników.
Proponujemy, aby formalna interpretacja wy-
ników dotyczyła każdej podskali SGS oddzielnie.
Podskale mówią bowiem o różnych obszarach
aktywności dzieci, różnych pod względem treści
zachowaniach i umiejętnościach. Ogólny wynik,
będący rezultatem sumowania wszystkich po-
zycji Skali, ukrywa różnice. Gdyby np. dziecko
PRAKTYCZNE OZNACZENIE STOPNI
GOTOWOŚCI SZKOLNEJ
podskale Kompetencje Poznawcze, Samo-
dzielność, Niekonfliktowość, Aktywność
Społeczna
wyniki niskie — niski stopień gotowości
szkolnej — 1
wyniki średnie — średni stopień gotowości
szkolnej — 2
wyniki wysokie — wysoki stopień gotowości
szkolnej — 3
podskale Umiejętności Szkolne, Sprawność
Motoryczna
wyniki niższe od oczekiwanych — niższy
od oczekiwanego stopień gotowości — N
wyniki zgodne z oczekiwanymi — zgodny
z oczekiwanym stopień gotowości — Z
uzyskało wysokie wyniki w podskali Aktywność
Społeczna, a niskie w podskali Samodzielność,
to sumując te wyniki otrzymalibyśmy niepełną
informację, nie uwzględniającą tego zróżnico-
wania. A zatem, jeżeli wyniki obserwacji mają
być podstawą zaprojektowania sposobu pracy
z dzieckiem, korzystne jest bardziej analityczne
ich przedstawienie.
5.3.
Przebieg obserwacji
Warunki obserwacji
Przed zastosowaniem Skali Gotowości Szkol-
nej nauczyciele powinni dokładnie zapoznać się
z metodą — ze sposobem posługiwania się Skalą,
a także sposobem obliczania i interpretowania
wyników, oraz przedstawić metodę rodzicom
dzieci i uzyskać ich zgodę na jej wykorzysta-
nie.
Nauczyciele mogą prowadzić obserwację
zachowania i umiejętności dzieci przy zastoso-
waniu SGS
podczas realizacji zaplanowanych
zajęć
. Zakładamy, że w naturalnych warunkach
nauczyciele będą mieć możliwość obserwacji
grupowych zajęć i zabaw, pracy indywidualnej,
40
kontaktów dzieci z rówieśnikami i ich sposobu
radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Zakłada-
my także, że różnorodność zajęć właściwa wy-
chowaniu przedszkolnemu zapewni nauczycie-
lom szerokie pole obserwacji.
Obserwacja powinna być prowadzona przez
dwa tygodnie
. Wybór roboczego sposobu reje-
strowania spostrzeżeń pozostawiamy nauczy-
cielom. W ciągu tych dwóch tygodni nauczyciel
powinien obserwować nie więcej niż
10 dzieci
uczestniczących w zajęciach całej grupy. Powyż-
sze warunki powinny być spełnione każdorazowo
przy stosowaniu SGS, gdyż w takich warunkach
prowadzono badania standaryzacyjne metody.
jące sytuacje zabawy i życia codziennego,
zwierzęta, z wyłączeniem kreskówek):
− 1 komplet/30-40 elementów, wymiar obraz-
ka A4,
− 1 komplet/50-60 elementów, wymiar obraz-
ka A4,
− 1 komplet/70-100 elementów, wymiar o braz-
ka A4.
W ocenie wielu nauczycieli i terapeutów
stempelki są użyteczne w ocenie umiejętności
dzieci, a także w motywowaniu dzieci do aktyw-
nego uczestniczenia w zajęciach.
Sposób posługiwania się SGS
Przed rozpoczęciem obserwacji należy:
− zapoznać się ze Skalą Gotowości Szkolnej,
to jest przeczytać uważnie cały arkusz za-
pisu oraz sposób posługiwania się nim,
− przygotować materiały i pomoce,
− wybrać grupę dzieci do obserwacji, zgod-
nie z opisanymi warunkami 10 dzieci.
Zadaniem nauczyciela jest obserwowanie,
czy i w jakim stopniu wybrane dziecko przeja-
wia wymienione w SGS zachowania i umiejęt-
ności, a po upływie czasu przeznaczonego na
obserwację — zanotowanie wyników na arkuszu
zapisu. Wybraną odpowiedź należy zaznaczyć
w odpowiedniej kolumnie po prawej stronie ar-
kusza zapisu. Stwierdzonym stopniom przeja-
wiania przez dziecko danego typu zachowania
czy umiejętności są przyporządkowane liczby
od 1 do 4, wykorzystywane przy analizie ilościo-
wej wyników:

tak (1)
oznacza, że dane zachowanie lub
umiejętność zdecydowanie pojawia się
u dziecka,

raczej tak (2)
oznacza, że nauczyciel za-
obserwował dane zachowanie lub umiejęt-
ność, ale nie jest ono utrwalone,

raczej nie (3)
oznacza, że dane zacho-
wanie lub umiejętność pojawia się bardzo
rzadko,

nie (4)
oznacza, że dane zachowanie lub
umiejętność nie zostało przez nauczyciela
zauważone.
Materiały i pomoce do obserwacji
Przed zastosowaniem metody nauczyciel
powinien zgromadzić potrzebne materiały. Do
przeprowadzenia obserwacji potrzebne są na-
stępujące materiały i pomoce:
− papier do rysowania A4,
− miękka plastelina (6 kolorów),
− ołówki HB,
− kredki (12 kolorów),
− pędzle do malowania grube i średnie,
− farby plakatowe (6 kolorów),
− nakładki na ołówki (do prawidłowego
uchwytu).
Jest to standardowe wyposażenie oddziału
w materiały do zajęć plastycznych i zadań gra-
fomotorycznych. Za pomocą nakładek na ołówki
nauczyciel może sprawdzić, czy zaobserwowane
trudności poddają się korekcie.
Ponadto do obserwacji sprawności moto-
rycznej, manualnej oraz percepcji i koordynacji
wzrokowo-ruchowej dzieci potrzebne są:
− trzy piłki – każda innej wielkości (średnica
piłek: od 7 cm do około 20 cm),
− stempelki (korzystne byłyby 3 zestawy)
w kształcie liter alfabetu, w kształcie cyfr
oraz w kształcie figur geometrycznych lub
zwierzątek,
− drobne klocki typu Lego, plastikowe, 200
sztuk, spakowane w 1 wiaderko lub pudeł-
ko,
− puzzle (realistyczne obrazki przedstawia-
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
41
 Po wypełnieniu arkusza zapisu, trzeba skorzystać ze zbiorczego arkusza wyników — tabeli
Pod-
sumowanie wyników obserwacji
. Do tabeli zbiorczej należy wpisać liczby odpowiadające poszcze-
gólnym stopniom przejawiania przez dziecko zachowań i umiejętności dziecka (od „tak” do „nie”)
w podziale na poszczególne podskale.
Uwaga.
Niektóre pozycje Skali mówią o braku korzystnych dla dziecka umiejętności i o wystą-
pieniu zachowań, które są przejawem trudności. Zostały one zaznaczone na arkuszu
Podsumowanie
wyników obserwacji
kolorem czerwonym i znakiem minus (−). Wyniki dla tych pozycji powinny być
poprzedzone znakiem minus, a przy obliczaniu odejmowane od całościowego wyniku.
Oczywiście, nie należy na potrzeby obserwacji specjalnie stwarzać sytuacji trudnych dla dziecka
ani nakłaniać je do działań, których wykonania odmawia.
Zarówno instrukcja, jak i zaproponowane warunki prowadzenia obserwacji (czas obserwacji,
pomoce) zostały dobrze ocenione przez nauczycieli biorących udział w badaniach standaryzacyj-
nych
3
.
Nie należy na potrzeby obserwacji specjalnie stwarzać sytuacji trudnych dla dziecka ani
nakłaniać je do działań, których wykonania odmawia.
5.4.
Obliczanie wyników
Obliczanie wyników Skali Gotowości Szkolnej dotyczy obserwacji prowadzonej na
koniec roku
obowiązkowego przygotowania przedszkolnego.
Natomiast
wyniki obserwacji wstępnej mają cha-
rakter wyłącznie jakościowy.
W celu obliczenia wyników SGS nauczyciel powinien:
− oznaczyć wybraną odpowiedź na arkuszu zapisu SGS,
− wpisać w tabeli zbiorczej
Podsumowanie wyników obserwacji
punkty odpowiadające poszcze-
gólnym odpowiedziom (tak — 1 punkt, raczej tak — 2 punkty, raczej nie — 3 punkty, nie — 4
punkty),
− obliczyć wyniki surowe dla każdej podskali poprzez dodanie punktów,
− obliczyć wyniki przeliczone poprzez odjęcie wyniku surowego od podanej stałej,
− określić stopień gotowości szkolnej dziecka w każdej podskali.
Uwaga.
Wszystkie te czynności nauczyciel może wykonać samodzielnie, albo za pomocą progra-
mu komputerowego załączonego na płycie CD do materiałów metodycznych „Doradca nauczyciela
sześciolatków”.
Etap przeliczania wyników wprowadzono, aby ostateczne wyniki były dodatnie (niektóre pozycje
SGS mówią o braku umiejętności, a uzyskiwane w nich wyniki mogą być ujemne) i aby wyższy wy-
nik odpowiadał wyższej gotowości szkolnej dziecka. Wynik przeliczony uzyskuje się przez odjęcie
wyniku surowego od ustalonej wartości liczbowej. W tabeli 27 przedstawiono wartości liczbowe, od
których należy odjąć wyniki surowe.
3
Niepublikowany, śródokresowy raport z ewaluacji projektu „Badanie gotowości szkolnej sześciolatków”.
C. Trutkowski, M. Zieleńska
42
[ Pobierz całość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • korneliaa.opx.pl