Rozdział 4 - rozwój prenatalny, wychowanie i rozwoj
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
____4ROZWÓJ PRENATALNY, NARODZINYI PRZYSTOSOWANIE W OKRESIENOWORODKOWYMCO O TYM SĽDZISZ?MOMENT ZAPŁODNIENIAZapłodnienie mnogieROZWÓJ PRENATALNYPierwszy trymestrDrugi trymestrTrzeci trymestrRODOWISKO PRENATALNEOdżywianie się matkiUżywkiMacierzyńskie emocjeCzynniki teratogenneZABURZENIA W PRZEBIEGU CIĽŻYZatrucie cišżowe (toksemia)Czynnik RhCišża pozamacicznaPoronieniePROCES NARODZIN ~ <Etapy akcji porodowej i rozwišzanieTechniki poroduCesarskie cięciePOPORODOWA ADAPTACJA NOWORODKATesty i pomiary profilaktyczneObrzezanieBEZPŁODNOĆPrzeciwdziałanie bezpłodnociPrzeglšd rozdziału Terminy do zapamiętania Problemy do przemylenia Zalecana literatura122 Rozdział 4. Rozwój prenatalny, narodziny i przystosowanie w okresie noworodkowymCO O TYM SĽDZISZ?W momencie zapłodnienia pojedyncza komórka zawiera informację genetycznšod matki i ojca. Okoto 9 miesięcy póniej ta mikroskopijna plamka tkanki zmieniasię w petni rozwinięty płód, o ciężarze 2500-3500 g i długoci ciata 46-54 cm,liczšc od gtowy do palucha. Procesy i wydarzenia odpowiedzialne za ten rozwójsš jednym z prawdziwie zdumiewajšcych cudów natury. Przyłšcz się do nas, gdybadamy poczštek rozwoju w cišgu życia.W macicy matki płód ma ochronę i bezpieczne rodowisko. Jednakże kobieta,która pali, pije alkohol, przyjmuje inne używki lub le się odżywia, zagrażazdrowiu swojego nie narodzonego dziecka. Jakie specyficzne konsekwencjemogš przynieć takie negatywne wpływy? Jakie kroki może podjšć ciężarnakobieta, aby zagwarantować zdrowie zarówno sobie, jak i swemu dziecku. Tenrozdział dostarczy odpowiedzi na te pytania, ponieważ poznamy to, co najważ-niejsze dla zdrowego rodowiska prenatalnego.Jak planujesz urodzić swoje dziecko?" Na to pytanie nie znajdowano odpowiedziw minionych czasach, ponieważ w rzeczywistoci wszystkie dzieci przychodziłyna wiat w tradycyjny sposób. Obecnie ronie liczba par, które mogš wybieraćwród różnych technik rodzenia, takich jak metoda Lamaza czy Leboyera lubporody domowe. Czym się różniš te techniki? Jakie płynš z nich korzyci i jakiezagrożenia? W tym rozdziale spróbujemy odpowiedzieć na te pytania.David i Jully Sullivan zawsze chcieli mieć dzieci, ale z powodu bezpłodnociokazało się to niemożliwe.Problemem, według lekarzy, jest uszkodzony jajowód Judy w wyniku blizn poprzebytej infekcji. Nie zrażeni tym Sullivanowie rozważajš obecnie kilka wyrafino-wanych medycznych technologii, które mogš im pomóc w poczęciu dziecka- przeniesienia łaja lub zarodka do iaiowodu. Na czym polegaiš te technikireprodukcji? W jakim stopniu sš udane - jakie majš sukcesy? Przeczytaj i nauczsię więcej o sztucznych zapłodnieniach lat 90.MOMENT ZAPŁODNIENIAKażdego miesišca, mniej więcej w połowie 28-dniowego cyklu menstruacyjnego,jeden z kobiecych jajników uwalnia dojrzałe jajo, czyli komórkę jajowš. Łagodniepopychana przez rzęski, delikatne włosopodobne noniki wyciełajšce jajowód,komórka jajowa zaczyna mniej więcej tygodniowš podróż do macicy. Z chwilšgdy jajo zostaje zapłodnione w jajowodzie, cianka macicy gromadzi dużonaczyń krwiononych, aby je wyżywić. Jeli jajo nie zostanie zapłodnione,to rozpadnie się i zostanie wydalone z ciała w trakcie menstruacji z utworzonšw macicy luzówkš.Ponieważ plemniki mogš przeżyć tylko około 72 godzin, a komórka jajowa jeszczemniej, zapłodnienie musi nastšpić w cišgu 24-36 godzin po owulacji. Kiedy następujewytrysk nasienia, plemniki nie mogš się sprawnie poruszać w lekko kwa-nym rodowisku pochwy i wiele z nich jest zabijanych przez nieprzyjazny płyn. Pewnailoć plemników ginie z powodów defektów swojej struktury - na przykład wiele z nichnie ma odpowiedniej struktury ogonka plemnika i dlatego nie wykazuje ruchliwociniezbędnej, by mogły dotrzeć do jajowodu. Niektóre wędrujš do niewłaciwegojajowodu i ulegajš degeneracji, nie docierajšc do miejsca swego przeznaczenia.Plemniki, które przeżyty, przebywajš nieco mniej niż półtora centymetra w cišgu5 minut. Tylko około 300 sporód milionów rozpoczynajšcych podróż przez prawidłowyjajowód dotrze do komórki jajowej. Dzieje się to zwykle w 45 do 90 minut po wytrysku.Moment zapłodnienia 123Jedynie jeden plemniki wnika do jaja, i od tego momentu inne plemniki nie mogš doniego wniknšć.Zapłodnione jajo zawierajšce 23 własne chromosomy oraz 23 chromosomyz plemnika, nazywamy zygotš. Zygota, przechodzšc przez jedyne w swoim rodzajuetapy rozwoju, dryfuje w dół 10-centymetrowego jajowodu ku macicy. Podczas tejpodróży zaczyna się wielokrotnie dzielić, formujšc nowe komórki. W czasie gdy zygotšdociera do macicy, co zajmuje jej okoto 3 dni, oryginalna komórka zamienia się w matškuleczkę zwanš blastocystš. Blastocysta, która w omawianej chwili składa się jużz około 60 komórek, jest wypełniona płynem i pokryta na zewnštrz warstwš komóreknazywanych trofoblastem. Trofoblast pomaga blastuli zagniedzić się w ciancemacicy i zwykle zapoczštkowuje rozwój łożyska. Proces zagnieżdżania trwa zwykleokoło 7 do 10 dni. ':"?'^:Zapłodnienie mnogieDo zapłodnienia dochodzi wtedy, gdy pojedynczy plemnik wnika w komórkęjajowš, tworzšc zygotę. W rezultacie zostaje poczęte jedno dziecko. Jednakże zdarzasię, że więcej niż jedno dziecko zostaje poczęte w tym samym czasie. Zjawisko toznane jest jako zapłodnienie mnogie.Zapłodnienie mnogie jest zdecydowanie rzadsze niż pojedyncze. W przybliżeniukażdego roku rodzi się w Stanach Zjednoczonych 30 000 par bliništ. Bliniętazdarzajš się mniej więcej raz na każde 90 urodzin, trojaczki raz na 9300 urodzin,a czworaczki raz na 490 000, za pięcioraczki raz na każde 55 milionów urodzin.Najwięcej bliništ rodzš Afroamerykanki, a najmniej Azjatki. To zestawienie dowodzi,że chociaż poczęcie bliništ jest stosunkowo rzadkie, to i tak jest najczęstsze sporódwielokrotnych narodzin. ^J-.^,;Sš dwie powszechnie znane kategorie bliništ. Blinięta identyczne (inaczejblinięta jednojajowe lub monozygotyczne), sš rezultatem podziału pojedynczejzapłodnionej komórki jajowej. Blinięta jednojajowe sš jednakowe genetycznie, majštakie same cechy fizyczne, takie jak płeć, grupa krwi i kolor oczu. Blinięta braterskie(inaczej dwujajowe lub dizygotyczne) sš wynikiem zapłodnienia dwóch komórekjajowych dwoma oddzielnymi plemnikami. Szacuje się, że 70% wszystkich bliništ toblinięta dwujajowe. Blinięta dwujajowe nie sš do siebie bardziej podobne niż dwojepojedynczych dzieci urodzonych z tych samych rodziców. 1Vlogš, ale nie muszš, byćtej samej płci, a każde z nich posiada indywidualne, charakteryzujšce je cechy. Abyokrelić, czy blinięta sš jedno- czy dwujajowe, wykonuje się testy, takie jak badaniegrupy krwi czy odcisków palców (w przypadku bliništ jednojajowych wyniki powinnybyć identyczne). -'/"-.-W?-;^^-^."^Jak podano, identyczne blinięta powstajš w wyniku podziału zapłodnionejpojedynczej komórki jajowej. Jeli podział nie jest całkowity, rezultatem sš bliniętazronięte z sobš (syjamskie). Blinięta syjamskie zdarzajš się rzadko, często majšwspólnš częć wštroby lub inne wewnętrzne organy. W przypadku niewielkiegozronięcia jest możliwe operacyjne rozdzielenie bliništ; w przypadkach większychpołšczeń zwykle operacja nie daje szansy przeżycia. Częstotliwoć urodzin bliništzroniętych wród normalnych bliništ wynosi około 1 na 1000. Połšczone blinięta sšzawsze identyczne i najczęciej sš dziewczynkami.Przeciętnie blinięta rodzš się rednio o 25 dni wczeniej niż przypada terminporodu normalnego. Niemal połowę wszystkich urodzonych bliništ stanowiš wcze-niaki. W trakcie porodu pierwszy bliniak rodzi się zwykle z położenia główkowego,a drugi często z poladkowego (poladki ukazujš się pierwsze).\-/i\\~/i\^ Ł i </ \_Jt n , ui \J v f iii^rM.'-^iy\-/ii k^i ^-y [^Lt'^ii\(^t.\-fi l \-/!I_^-ŁA LI vť Ł-I k^*w'i lu^ \J\^\J 1-1111, <-A ťť n n ly \-/i i J\^\JŁkrótsza niż 240 dni. Badacze zajmujšcy się rozwojem w cišgu życia proponujš podziałokresu cišży na trzy równe segmenty zwane trymestrami (trymestr to okres3 miesięcy). Chociaż organizm zarówno ronie, jak i rozwija się przez cały czas trwaniacišży, podział na trymestry ułatwia nieco opisywanie czy klasyfikowanie. Pierwszytrymestr charakteryzuje się przede wszystkim rozwojem różnicujšcym podstawowestruktury; drugi trymestr cechuje zarówno wzrost, jak i dalszy rozwój, a w trzecimtrymestrze dokonuje się głównie wzrost. Tabela 4-1 pokazuje trymestralny rozwójprenatalny.Ponadto, dzielšc przebieg cišży na trymestry, możemy potwierdzić istnieniedwóch ważnych zasad wzrostu i rozwoju organizmu w czasie rozwoju prenatalnego:prawa cefalokaudalnego i proksymodystalnego. Prawo cefalokaudalne okrelarozwój ciała i umiejętnoci motorycznych w kierunku od głowy ku dołowi".Jeli porównamy tempo rozwoju fizycznego głowy, tułowia i nóg, zauważymy,że głowa ronie najszybciej, nieco wolniejsze jest tempo wzrostu tułowia, a najwolniejrosnš nogi. (Prawo to obowišzuje od momentu zapłodnienia do osišgnięciapełni wzrostu i rozwoju w okresie wczesnej dorosłoci.) W fazie embrionalnejgłowa i górna częć tułowia rozwijajš się wczeniej niż częć brzuszna, a ramionawczeniej niż nogi. (Umiejętnoci motoryczne w zakresie górnej częci tułowiarozwijajš się przed motorykš dolnej częci ciała.) Ten proces jest kontynuowanyrównież po urodzeniu się dziecka. Na przykład niemowlę jest w stanie uniećswojš głowę, zanim będzie mogło podnieć tułów, a usišdzie pionowo, zanimzacznie chodzić.Prawo proksymodystalne odnosi się do fiz...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]