Rozdział 3, SGS podręcznik
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozdział 3
Standaryzacja Skali Gotowości
Szkolnej
3.1.
Dobór próby standaryzacyjnej
3.1.1. Próba planowana
ci z małej próby (w 86,8% przypadków matki)
udzielali wywiadu wg Kwestionariusza dla Rodzi-
ców A. Frydrychowicz i E. Koźniewskiej. Badanie
logopedyczne przeprowadzono za pomocą Prób
do Oceny Stopnia Opanowania Umiejętności Ję-
zykowych u Dzieci Sześcioletnich E. Kozłowskiej
i M. Kurowskiej.
Cztery ostatnie metody zostały opracowane
specjalnie na użytek opisywanych badań.
Dobór próby dużej odbywał się w oparciu
o trzystopniową procedurę:
• Z rejestru wszystkich placówek prowadzących
oddziały sześciolatków, dostarczonego przez
Ministerstwo Edukacji Narodowej, wybrano
250 przedszkoli i tyleż samo szkół, posługując
się dwoma kryteriami:
− województwo (uwzględniono 16 woje-
wództw),
− wielkość miejscowości, w której działa
dana placówka (4 kategorie: wieś, miasto
do 100 tys. mieszkańców, miasto od 100 do
200 tys. mieszkańców, miasto powyżej 200
tys. mieszkańców).
• Gdy w wytypowanej placówce było kilka od-
działów, wybierano losowo jeden z nich.
• Z każdego oddziału do badań Skalą Gotowości
Szkolnej wytypowano w sposób losowy 8 dzieci
i na tej samej zasadzie dwoje rezerwowych.
Dobór placówek prowadzących oddziały sześ-
ciolatków miał charakter warstwowo-losowy
i odbywał się osobno dla przedszkoli i szkół.
Populację uczniów tych oddziałów podzielono
na 64 warstwy terytorialne definiowane przez
województwo (16) oraz wielkość miejscowości
w ramach poszczególnych województw (4). Dla
każdej warstwy terytorialnej obliczono liczbę
dzieci uczęszczających do przedszkoli i oddzia-
Zaplanowana próba była ogólnopolską, re-
prezentatywną próbą dzieci sześcioletnich, re-
alizujących roczne przygotowanie przedszkolne
w równej proporcji w publicznych przedszkolach
i w szkołach. Składała się ona z dwóch prób: du-
żej — liczącej 4000 dzieci (2000 z przedszkoli
i 2000 z oddziałów wychowania przedszkolnego
w szkołach podstawowych) oraz małej — liczącej
1000 dzieci wyłonionych drogą losową z próby
dużej. Dzieci z próby dużej były badane za po-
mocą obserwacyjnej skali dla nauczycieli: Skala
Gotowości Szkolnej Sześciolatków E. Koźniew-
skiej. Ich nauczyciele wypełniali Kwestionariusz
dla Nauczycieli R. Michalak i E. Misiornej. Zawie-
rał on informacje na temat placówki, właściwy
kwestionariusz dla nauczyciela oraz dane na
jego temat. Dzieci z małej próby zostały dodat-
kowo poddane badaniom indywidualnym przez
psychologów i logopedów z poradni psycholo-
giczno-pedagogicznych. Psychologowie przepro-
wadzili z nimi standaryzowane testy psycholo-
giczne:
− Skalę Dojrzałości Umysłowej Columbia,
− Test Rozwoju Percepcji Wzrokowej
M. Frostig,
− Skalę Poczucia Kontroli u Dzieci Przedszkol-
nych (SPK-DP) B. Szmigielskiej.
Oprócz tych metod wobec połowy dzieci za-
stosowano Próby do Oceny Umiejętności Czy-
tania Dzieci Sześcioletnich G. Krasowicz-Kupis,
a wobec drugiej połowy — Próby do Oceny Umie-
jętności Matematycznych Dzieci Sześcioletnich:
Liczby, Przestrzeń, Czas U. Oszwy. Rodzice dzie-
14
łów przedszkolnych w szkołach podstawowych — w podziale na rodzaj placówki. Następnie przeli-
czono te dane na odsetki z całej badanej populacji dzieci sześcioletnich. Mówiły one, ile procent
wszystkich dzieci sześcioletnich uczęszcza do przedszkola (bądź oddziału przedszkolnego w szkole)
w danej warstwie terytorialnej, np. na wsi w województwie dolnośląskim, w miastach powyżej
200 tys. mieszkańców w województwie lubelskim — i tak do wyczerpania wszystkich 64 warstw.
W oparciu o te dane otrzymano liczbę placówek (w ramach poszczególnych województw i rodzajów
miejscowości), które należy wytypować do badań tak, aby liczba przedszkoli i szkół w ramach ca-
łego kraju wyniosła po 250 placówek (tab. 2). Konkretna ich lista powstała w oparciu o procedurę
losowania.
Tabela 2.
Liczba planowanych placówek do badań (bez podziału na województwa)
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Razem
Placówki
do 100 tys. 100-200
tys.
ponad 200
tys.
Szkoły
148
79
2
21
250
Przedszkola
64
103
24
58
249 + 1*
Razem
212
182
26
79
499 + 1*
* Jedno przedszkole zostało dobrane arbitralnie.
Liczba dzieci przeznaczonych do zbadania w dużej próbie w ramach poszczególnych rodzajów
miejscowości i placówek odpowiadała liczbom podanym w tabeli 2 przemnożonym przez 8 i sumo-
wała się do 4 tysięcy.
Dobór próby małej miał pośrednio również charakter losowy i polegał na wytypowaniu do ba-
dań pierwszej dwójki dzieci z listy ośmiorga z danego oddziału wchodzących w skład dużej próby.
Liczba dzieci wytypowanych do badań indywidualnych z obydwu rodzajów placówek z uwzględnie-
niem rodzajów miejscowości stanowiła dwukrotność liczb podanych w tabeli 2 i wynosiła w sumie
1 tysiąc.
3.1.2. Próba zrealizowana
Poniżej zostaną przedstawione dane dotyczące liczby placówek, w których przeprowadzono ba-
dania, w podziale na szkoły i przedszkola z uwzględnieniem ich lokalizacji (tab. 3), a także dane
mówiące o liczbie dzieci z uwzględnieniem płci i miejsca zamieszkania, przebadanych w tych pla-
cówkach
—
w próbie dużej i małej.
Tabela 3.
Liczba placówek, w których zrealizowano badania (bez podziału na województwa)
Miejsce zamieszkania
Wieś
Miasto
Razem
Placówki
do 100 tys. 100-200
tys.
ponad 200
tys.
Szkoły
149
78
2
23
252
Przedszkola
64
103
24
57
248
Razem
213
181
26
80
500
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
15
Porównując tabele 2 i 3 można powiedzieć, że lokalizacja placówek minimalnie różniła się od
zaplanowanej. Ogółem badania przeprowadzono w 252 szkołach i 248 przedszkolach na terenie
całego kraju. Było to o 2 szkoły więcej i 2 przedszkola mniej niż zaplanowano. W związku z tym
liczebności grup dzieci przebadanych w szkołach i przedszkolach różniły się nieznacznie i wynosiły:
dla szkół 2016 a dla przedszkoli 1984. W 500 placówkach zbadano w sumie 4000 dzieci dobranych
losowo z wytypowanych oddziałów (po 8 z każdego). Jednocześnie za pomocą kwestionariusza
zebrano informacje od 500 nauczycieli tych oddziałów. Liczby te dokładnie odpowiadają liczebnoś-
ciom planowanym.
Pewne niewielkie zmiany dotyczyły konkretnych placówek, w których odbyły się badania. Z przy-
czyn organizacyjnych wycofano się z 84 pierwotnie wytypowanych szkół i przedszkoli, zastępując je
nowymi, starając się dobrać placówki pochodzące z tych samych warstw utworzonych przez skrzy-
żowanie poszczególnych województw oraz miejsc lokalizacji. Kierowano się tutaj także wskaźnikiem
odległości placówek od poradni psychologiczno-pedagogicznych, z których specjaliści mieli przepro-
wadzać badania na małej próbie. W czasie wykonywania powyższych podmian dokonano niewielkich
przesunięć liczby placówek, w których przeprowadzono badania, między warstwami. Polegały one
w przeważającej liczbie przypadków na wzięciu do badań w niektórych warstwach o 1 placówkę
mniej lub więcej niż planowano. Nie wpłynęło to zasadniczo na skład próby badanych dzieci.
Wszystkie powyższe dane wskazują, iż zrealizowana próba 4000 dzieci odpowiadała w wysokim
stopniu próbie planowanej. W związku z tym można ją uznać za reprezentatywną dla populacji
dzieci 6-letnich realizujących obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego na terenie kraju.
Tabele 4 i 5 pokazują strukturę tej próby ze względu na płeć dzieci.
Tabela 4.
Liczba dzieci wg płci w dużej próbie w szkołach
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
do 100 tys. 100-200 tys.
ponad 200
tys.
Razem
Płeć
Dziewczęta
572
311
6
100
989
Chłopcy
620
313
10
84
1027
Razem
1192
624
16
184
2016
Tabela. 5.
Liczba dzieci wg płci w dużej próbie w przedszkolach
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
do 100 tys. 100-200 tys.
ponad 200
tys.
Razem
Płeć
Dziewczęta
267
417
84
230
998
Chłopcy
245
399
108
234
986
Razem
512
816
192
464
1984
Dane w tabelach 4 i 5 wskazują, że rozkład płci dzieci w obu typach placówek był w przybliżeniu
losowy.
W próbie małej, tak jak planowano, zbadano 1000 dzieci. Jednak z powodów losowych struktura
placówek, z których one pochodziły, w kilku przypadkach nie odpowiadała strukturze w próbie
4000. Skutkiem tego wyniki uzyskane od 20 dzieci nie były kompletne i nie zostały włączone do
przeprowadzonych analiz statystycznych. W rezultacie analiz tych dokonano na próbie 980 dzieci.
16
Tabele 6 i 7 pokazują skład małej próby z uwzględnieniem płci dzieci. Mówią one o losowym
rozkładzie płci w tej próbie.
Tabela 6.
Liczba dzieci wg płci w małej próbie w szkołach
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
do 100 tys. 100-200 tys.
ponad 200
tys.
Razem
Płeć
Dziewczęta
138
79
2
23
242
Chłopcy
156
77
2
23
258
Razem
294
156
4
46
500
Tabela 7.
Liczba dzieci wg płci w małej próbie w przedszkolach
Miejsce zamieszkania
Miasto
Wieś
do 100 tys. 100-200 tys.
ponad 200
tys.
Razem
Płeć
Dziewczęta
69
100
21
56
246
Chłopcy
63
104
27
60
254
Razem
132
204
48
116
500
3.2.
Przebieg badań
Badania standaryzacyjne Skali Gotowości Szkolnej zostały przeprowadzone między marcem
a czerwcem 2006 roku. Dobór prób badawczych, organizacja badań i zebranie wyników badań na-
leżało do firmy ARC Rynek i Opinia z Warszawy. Sposób doboru prób badawczych został opisany
w poprzednim punkcie. W ramach organizacji badań zostały wykonane następujące czynności:
• W wybranych 500 placówkach — szkołach i przedszkolach — dokonano rekrutacji 500 nauczycieli.
Każdy z nich dostał pocztą 8 egzemplarzy obserwacyjnej Skali Gotowości Szkolnej E. Koźniewskiej
wraz ze szczegółową instrukcją postępowania. Zadaniem nauczycieli było obserwowanie wybra-
nych 8 dzieci ze swojego oddziału w ciągu 2 tygodni w podanym terminie tak, aby móc po upływie
tego czasu ocenić umiejętności i zachowania dzieci ważne dla gotowości szkolnej i wypełnić Ska-
lę.
• Z oddziałów objętych badaniami wylosowano w rozmowie telefonicznej z nauczycielem po 8 dzieci
z listy podstawowej i 2 rezerwowych. Losowanie to odbyło się za pomocą programu komputerowe-
go na podstawie numeracji dzieci w dzienniku klasowym. Nauczyciele zostali również poinformo-
wani, że dwoje pierwszych dzieci z listy podstawowej będzie objętych specjalistycznymi badaniami
przez psychologów i logopedów.
• Pozyskano do badań po 88 psychologów i logopedów z poradni psychologiczno-pedagogicznych le-
żących możliwie najbliżej wytypowanych placówek, które podzielono na wiązki po 5−6 placówek.
Psychologowie, którzy zgodzili się przeprowadzić indywidualne badania specjalistyczne wytypowa-
nych dzieci z małej próby, otrzymali pocztą komplet testów, arkuszy do badań i instrukcji, a także
arkusz do badań dla współpracujących z nimi logopedów. W materiałach tych był też Kwestiona-
riusz dla Rodziców, który przeprowadzali oni z jednym z rodziców badanych dzieci. Psychologowie
zostali zaproszeni na szkolenie dotyczące celów i sposobu przeprowadzania badań, które odbyło się
w Warszawie.
PODRĘCZNIK
Skala Gotowości Szkolnej
17
W ramach zbierania wyników ankieterzy firmy badawczej udawali się osobiście do szkół i przed-
szkoli, w których były prowadzane badania. Odbierali od nauczycieli wypełnione Skale Gotowości
Szkolnej, sprawdzając jednocześnie prawidłowość tego wypełnienia. Dawali także nauczycielom do
wypełnienia II część Kwestionariusza dla Nauczycieli R. Michalak i E. Misiornej oraz przeprowadzali
z nimi wywiad w oparciu o I i III część tego kwestionariusza. Ankieterzy odbierali również od psy-
chologów wyniki badań specjalistycznych (psychologicznych i logopedycznych).
Realizacja badań przez firmę badawczą zakończyła się sporządzeniem baz danych zawierających
wyniki wszystkich badań wykonanych przez nauczycieli i specjalistów.
3.3.
Charakterystyka wyników próby standaryzacyjnej
Charakterystyka próby standaryzacyjnej została wykonana w oparciu o analizy danych zebranych
w obydwu próbach dzieci 6-letnich. Analizy te dotyczyły czterech obszarów tematycznych i polega-
ły na zbadaniu zależności między gotowością szkolną a:
− właściwościami dzieci,
− parametrami zróżnicowania terytorialnego i środowiska lokalnego,
− zmiennymi środowiska rodzinnego,
− zmiennymi środowiska edukacyjnego.
Gotowość szkolną dzieci charakteryzowały wyniki uzyskane przez nie w sześciu wyodrębnionych
podskalach (por. rozdział 2.3. Omówienie treści metody — podskale).
3.3.1. Właściwości dzieci a ich gotowość szkolna
W ramach tego obszaru zbadano wpływ zmiennych demograficznych takich jak płeć i wiek oraz
parametrów rozwoju fizycznego i stanu zdrowia badanych dzieci.
Tabela 8.
Średnie wyniki w poszczególnych podskalach SGS a płeć (n = 4000)
Podskala
Umiejętno-
ści Szkolne
Kompeten-
cje Poznaw-
cze
Sprawność
Motoryczna
Samodziel-
ność
Niekonlik-
towość
Aktywność
Społeczna
Płeć
Dziewczęta
53,1
17,8
21,8
27,4
30,0
20,8
Chłopcy
49,5
17,2
20,9
24,8
26,8
19,3
We wszystkich podskalach wyniki dziewcząt i chłopców różnią się statystycznie istotnie na ko-
rzyść dziewcząt (tab. 8). W sześciu wyróżnionych aspektach dziewczęta są bardziej gotowe do
podjęcia nauki w szkole niż chłopcy. Przeprowadzona analiza wariancji wykazała, iż różnice miedzy
płciami są istotne na poziomie p=0,000000 we wszystkich podskalach z wyjątkiem podskali Kom-
petencje Poznawcze. W tej ostatniej wyniki dziewcząt i chłopców różnią się na poziomie p=0,006.
Także ogólna ocena stopnia przygotowania dziecka do edukacji szkolnej, dokonana przez nauczy-
ciela na skali 7-stopniowej (patrz rozdz. 2.2. Historia metody), była wyższa dla dziewcząt (wynik
5,39 dla dziewcząt i 5,01 dla chłopców). Ponieważ różnice w gotowości szkolnej ze względu na płeć
okazały się bardzo ważne, wszystkie dalsze analizy statystyczne SGS były dokonywane na grupach
zróżnicowanych pod względem tej zmiennej, osobno dla dziewcząt i chłopców.
18
[ Pobierz całość w formacie PDF ]