Słowniczek terminów indyjskich, Różne duchowe nauki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Słowniczek terminów indyjskich
(głównie sanskryckich)
[Wersja z dnia 2005.12.06]
PoniŜszą listę opracowałem w oparciu o słownik przygotowany przez wilbicieli Baby i zamieszczony na
oficjalnej stronie
Organizacji Sathya Sai. Najistotniejsza wprowadzona przeze mnie zmiana to dodanie w
nawiasach kwadratowych transliteracji przy kaŜdym sanskryckim wyrazie według konwencji
Itrans
(zob. teŜ
niŜej załączony
obrazek
). Zapis Itrans oparłem prawie całkowicie o
słownik Monier-Williamsa w postaci
cyfrowej
. To uzupełnienie uwiarogodnia przyjętą uproszczoną transkrypcję, a takŜe pozwala na prostą zmianę
polskiej pisowni. W polskiej transkrypcji starałem się o jednolitość polecanego wariantu miękkiego (
d
ź
,
ć
,
ś
,
ri
oraz
n, aj
). Czytelnik moŜe w dopuszczalnych granicach łatwo zmienić tę pisownię, według własnego gustu
lub zgodnie z preferencjami praktykowanymi w polskiej literaturze, posługując się formą transliterowaną:
ch
odpowiada ć lub
cz
;
j
— d
ź lub
d
Ŝ;
M
— n
lub
m
;
R
— ri
lub
ry
;
ai
— aj
lub
ai
;
sh
—
ś lub
sz
(w sprawie
polskiej pisowni sanskrytu zob. takŜe
ten artykuł
). Naturalnie, podczas modyfikacji oryginalnej wersji
słowniczka usunąłem kilka dostrzeŜonych błędów oraz dokonałem paru uzupełnień i innych zmian. Tę moją
wersję trzeba jednak traktować jako roboczą. Będę wdzięczny za informacje o zauwaŜonych błędach, a takŜe
za wszelkie inne uwagi, które moŜna kierować na adres
kb
@
astro.uni.torun.pl
.
—
KMB
A
B
Ć
D
E
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
Ś
T
U
W
A
abhaja
[abhaya] — nieustraszoność.
abhimana
[abhImAna] — świadomość, przytomność.
abhiszeka
[abhiSheka] — ablucje, kąpiel.
abhjasa
[abhyAsa] — systematyczna, wytrwała praktyka.
a
ć
arja
[AchArya] — duchowy nauczyciel.
adhara
[AdhAra] — wspierające, podtrzymujące; podstawa, baza, podpora.
adharma
[adharma] — zło, nieprawość, przeciwieństwo
dharmy
.
adheja
[Adheya] — podtrzymywane, przypisane, zawarte; atrybut; przedmiot, obiekt.
adhi
[adhi] — nad, z, z góry, na, przy, po, dla.
Adhjatma; -ika
[adhyAtmika] — NajwyŜszy Duch; duchowe, wewnętrzne.
Adi
Ś
esza
[Adi sheSha] — 'Pierwotny, początkowy (
adi
)' Ś
esza
.
adwajta
[advaita] — niedualizm (niedwoistość); monizm, system filozoficzny oparty na zasadzie
jedności stworzenia i Stwórcy.
ad
ź
ata
[ajAta] — (jeszcze) nie urodzony, nie rozwinięty.
ad
źń
a
[Aj~na] — polecenie.
ad
źń
ana(-i,-in)
[aj~nAna] — niewiedza, ignorancja; (ignorant).
Agastja
[Agastya] — mędrzec, autor kilku hymnów wedyjskich; gwiazda Kanopus.
Agni
[agni] — bóg ognia.
agni
[agni] — ogień, Ŝywioł ognia.
Ahalja
[ahalyA] — Ŝona
Gautamy
, jednego z
riszich tretajugi
.
aham
[aham] — ja, jam jest; wiedzący.
ahankara
[ahamkAra] — pierwiastek ego, samolubstwo, pycha; dumny, samolubny.
ahinsa
[ahiMsA] — niekrzywdzenie, niestosowanie przemocy.
aja
[hindi: aya (aia), ang.: ayah] — hinduska niańka.
Ajodhja
[ayodhya] — stolica królów linii solarnej (słonecznej, męskiej); tu urodził się i panował Ś
ri
Rama
.
ajurweda
[Ayurveda] — klasyczna medyczna wiedza Indii.
akarma
[akarma(n)] — brak działania, bezczynność.
aka
ś
a(m)
[AkAsha] — przestrzeń, niebo, eter, najsubtelniejszy z pięciu Ŝywiołów,
bhut
.
akhanda
[akhaNDa] — niepodzielne, nieprzerwane, całe.
akszara
[akShara] — niezniszczalne, sylaba
Om
.
Allach
[ang.: Allah] — imię Boga w religii muzułmańskiej. Aby nie ograniczać Nieograniczonego, islam
odrzuca wielbienie Boga posiadającego formę.
amba, ambaja
[ambA, ambayA] — matka, dobra kobieta; określenie uŜywane dla wyraŜenia szacunku.
amma
[ammA] — w językach południowych Indii zniekształcony wyraz
amba
często stosowany jako
przyrostek imion Ŝeńskich (w tym takŜe bogiń).
amrita(m)
[amRta] — nieśmiertelne, niezniszczalne, wieczność, niebo, piękne, ambrozja, nektar
Andhra Prade
ś
[Andhra prAdesha] — 'kraj (
prade
ś
a
) ludu Andhra', stan w Indiach ze stolicą w
Hyderabadzie składający się z trzech części: Rayalaseema, Uttar Andhra i Telengana podzielonych dalej
na 22 okręgi (dystrykty). W okręgu Anantapur znajduje się
Puttaparthi
.
anga
[a~Nga] — część, członek.
Angada
[a~Ngada] —
wanara
, syn
Waliego
.
Angiras
[a~Ngiras] — imię
risziego
.
anitja
[anitya] — nietrwały, przejściowy.
anjatha (anjada)
[anyathA (anyadA)] — inaczej, w inny sposób (innym razem, kiedyś).
anna
[anna] — pokarm, poŜywienie.
annamaja-ko
ś
a
[annamayakosha] — pierwsza z pięciu powłok (
ko
ś
a
) okrywających
atm
ę, materialna,
związana z poŜywieniem; ciało fizyczne.
anrita
[anRta] — nieprawdziwy, fałszywy.
antah, antar
[antaH, antar] — wewnętrzny, w środku, między.
antahkarana(m)
[antaHkaraNa] — wewnętrzne instrumenty psycho-somatyczne składające się z umysłu,
intelektu, pamięci i ego.
anu
[aNu] — atom.
anubhawa
[anubhava] — doświadczenie, przeŜycie, uczucie.
anugraha
[anugraha] — łaska.
anuraga
[anurAga] — przywiązanie, afektacja, miłość, pasja.
anurakti
[anurakti] — głębokie przywiązanie lub uczucie do Boga.
A
ń
d
ź
aneja
[A~njaneya] —
Hanuman
jako syn Ańdźany.
ap
[ap] — woda, Ŝywioł.
apara
[apara] — niŜszy, pospolity, inny.
apeksza
[apekShA] — oczekiwanie, nadzieja, wymaganie.
aranja
[araNya] — dzicz, las, odległa kraina.
aranjaki
[araNyaka] — teksty formalnie i treściowo pomiędzy
brahmanami
i
upaniszadami
; lektury
dla pustelników mieszkających w lesie, zawierające rozwaŜania mistyczne.
arati
[arati] — końcowa część wieczornego obrządku ofiarnego lub
bhad
ź
anów
obejmująca kołysanie
światłem, dzwonienie i śpiewanie.
ar
ć
ana
[archana] — rytuały, oddawanie czci.
ardha
[ardha] — pół, część; obszar, kraina.
ard
ź
una
[arjuna] — czysty, niesplamiony, biały.
Ard
ź
una
[arjuna] — jeden z pięciu braci
Pandawów
, bohater
Mahabharaty
; przyjaciel i uczeń
Kriszny
,
od którego otrzymał
Bhagawad Git
ę.
artha
[artha] — dobrobyt.
asana
[Asana] — postawa jogiczna.
asat(ja)
[asat] — fałszywe, nierzeczywiste, nieprawdziwe, złe; zło.
asti
[asti] — istniejące, obecne.
astika
[Astika] — człowiek religijny, wierzący w obowiązek,
karm
ę, miłość itp.
astra
[astra] — broń.
asura
[asura] — duch, nieucieleśniony (w odróŜnieniu od
rakszasów
) demon; dziecko
Ka
ś
japy
; wróg
bogów.
asztan, aszta(u)
[aShTan, aShTA, aShTa(u)] — osiem.
aszta
ś
ata(ka)
[aShTA-shata, aShTa-shata(ka)] — 108 lub 800 (108).
aszti
[aShTi] — istota, jądro.
asztottara
ś
ata nama(wali)
[AShTottara shata nAma (nAmAvalI)] — 108 (dosł.: osiem ponad sto —
aszta + uttara + śata) imion (Boga).
a
ś
anti
[ashAnti] — niepokój, zamęt.
A
ś
oka
[ashoka] — król; nazwa drzewa o pięknych czerwonych kwiatach; bez (nie czyniący) smutku.
a
ś
ram(a)
[Ashrama] — pustelnia; etap rozwoju duchowego.
a
ś
rita
[Ashrita] — szukający schronienia, zaleŜny, przestrzegający, mieszkający.
a
ś
wamedha
[ashvamedha] — ceremonialna ofiara (
medha
) konia (
a
ś
wa
).
A
ś
watthama
[ashvatthAmA] — syn Drony.
Atharwaweda
[atharvaveda] — czwarta
Weda
.
atithi
[atithi] — gość.
atma
[Atma(n)] — niezniszczalna dusza, prawdziwe Ja, jaźń.
atman
[Atman] — najgłębsza jaźń człowieka; Bóg wrodzony, wewnętrzny, boskość zawarta w
człowieku.
atmaniwedana(m)
[Atmanivedana] — ofiarowanie (
niwedana
) własnej jaźni (duszy) Bogu, całkowite
poddanie się Jemu.
atma wi
ć
ara
[Atma vichAra(Na)] — dociekanie wewnętrznej prawdy o
atmie
.
Atri
[atri] — mędrzec, autor licznych hymnów wedyjskich, ojciec mędrca
Dattatreji
; gwiazda w
Wielkim Wozie.
Aurobindo,
Ś
ri
(1872–1950) — hinduski filozof, mistyk, autor licznych ksiąŜek.
awarana
[AvaraNa] — zakrywanie, zamykanie; osłona, okrycie, ściana, tarcza.
awatar(a)
[avatAra] — inkarnacja, zstąpienie Boga (okres takiego wcielenia).
awidja
[avidya] — ignorancja, niewiedza.
awjakta
[avyakta] — nieprzejawiony, nieopisywalny.
B
Baba
—
Sathya Sai Baba
; ojciec.
bahja
[bAhya] — zewnętrzny, poza, obcy, sprzeczny z.
bala
[bala; bAla] — siła, potęga, moc; chłopiec, dziecko.
Balarama
[balarAma] — brat
Kriszny
.
Bali
[bali] — władca demonów, wnuk
Prahlady
, upokorzony przez
awatara Waman
ę.
bangaramu
[telugu: baMgaramu] — złoto.
bandhu
[bandhu] — pokrewieństwo; krewny, przyjaciel.
bhad
ź
an
[bhAjana] — hinduska pieśń naboŜna lub hymn; zbiorowe śpiewanie takich pieśni.
Bhagawad Gita
[bhagavad-gItA] — „Pieśń Pana"; wybitny poemat filozoficzny, którego treścią są
pouczenia udzielone
Ard
ź
unie
przez
Kriszn
ę na polu walki; część
Mahabharaty
.
Bhagawan, Bhagawat
[bhagavan, bhagavat] — Wzniosły, Pan, Pan Bóg.
Bhagawata
[bhAgavata] — nazwa
purany
.
bhakta
[bhakta] — wielbiciel.
bhakti
[bhakti] — ścieŜka oddania, wielbienie, miłość do Boga.
Bharadwad
ź
a
[bharadvAja] — słynny mędrzec (
riszi
); jemu przypisywana jest większość wspaniałych
hymnów wedyjskich.
Bharat
[bhArata] — Indie.
Bharata
[bharata] — przyrodni brat
Ramy
(urodzony z
Kajkeji
).
Bharatija
[bhAratIya] — Hindus, mieszkaniec
Bharatu
, Indii.
bhauta
[bhauta, bhUta] — Ŝywa istota, Ŝywioł, materia.
bhati
[bhAti] — światło, splendor; dowód, postrzeganie, wiedza.
bhawa
[bhAva; bhava] — istnienie,
sansara
, uczucia; pojawienie się, narodziny, wytwarzanie, stawanie
się.
bhawasagara(m)
[bhavasAgara] — ocean (
sagara
) światowego Ŝycia.
Bhiszma
[bhIShma] — bohater
Mahabharaty
ze strony
Kaurawów
.
bhoga
[bhoga] — rozrywka, zabawa; przeciwieństwo
jogi
.
bhrama
[bhrama] — ułuda, błąd.
bhranti
[bhrAnti] — ułuda, fałsz.
Bhrigu
[bhRgu] — jeden z dziesięciu mędrców stworzonych przez pierwszego
Manu
, autor
Rigwedy
;
imię róŜnych autorów i postaci.
Bhudewi
[bhUdevI] — bogini ziemi.
bhumi
[bhUmi] — ziemia, Ŝywioł ziemi.
bhut(a)
[bhUta] — Ŝywioł, składnik materialnego świata (ziemia, woda, ogień, powietrze i eter).
bhuwarloka
[bhuvarloka] — atmosfera.
bid
ź
a
[bIja] — zaląŜek, „zaląŜek dźwięku" jako podstawowy składnik
mantr
.
Brahma
[brahma] — jeden z najwaŜniejszych bogów hinduizmu; stworzyciel w trójcy Brahma-
Wisznu-
Ś
iwa
; prarodzic.
brahma
ć
ari(n,-ja)
[brahmachArin,-charya] — pierwszy etap Ŝycia duchowego: uczeń, który poświęcił
się urzeczywistnianiu wiedzy o
brahmanie
, prowadząc Ŝycie w czystości studiuje święte pisma.
brahma-muhurta
[brahmamuhUrta] — godzina
Brahmy
(przed świtem, pomiędzy godzinami 3 i 6).
brahman
[brahman] — transcendentny absolut, bezosobowa najwyŜsza niedwoista istność, pierwotne
źródło i ostateczny cel wszystkich istnień.
brahmanda(m)
[brahmANDa] — kosmiczne jajo; wszechświat.
brahmany
[brahmaNa] — teksty napisane prozą, pierwsza warstwa
Wed
z komentarzami do
mantr
i
opisami ceremonii ofiarnych.
brahmatattwa
[brahmatattva] — bezpostaciowy Bóg, zasada
brahmana
.
bramin
[brahman(a)] — najwyŜszy stan społeczny dawnych Indii (kapłani, nauczyciele).
Brigu
— zob.
Bhrigu
.
Budda
[buddha] — ksiąŜę
Gautama
, ok. 556–480 r. p.n.e., załoŜyciel buddyzmu po osiągnięciu
oświecenia (
buddha
).
buddhi
[buddhi] — intuicyjna świadomość, intelekt, inteligencja, wrodzona zdolność rozróŜniania.
Ć
ć
ajtanja
[chaitanya] — czysta świadomość, świadomość własnego istnienia; duch.
Ć
ajtanja
(1485–1534) — wielki święty, reformator, nauczał ścieŜki miłości i oddania
awatarowi
Krisznie
, znany takŜe jako Kriszna–Ćajtanja.
Ć
ajtra
[chaitra] — pierwszy miesiąc roku.
ć
akora
[cakora] — grecka kuropatwa, o której mówi się, Ŝe Ŝyje dzięki księŜycowemu światłu.
ć
akra
[chakra] — koło, krąg, dysk; ośrodek.
ć
andala
[chaNDAla] — wyrzutek społeczny, człowiek zdegradowany, najniŜszego stanu, parias.
ć
andra
[chandra] — księŜyc.
ć
andrajana
[chAndrAyaNa] — rodzaj pokuty postnej prowadzonej przez cały miesiąc księŜycowy.
ć
apati
[hindi: capati, chapaTI, ang.: chapat(t)i] — rodzaj naleśników.
ć
appals
[hindi: chappal] — obuwie, sandały.
ć
aritra
[charitra] — dzieje, Ŝycie, dokonania.
ć
atni
[hindi: chatni, ang.: chutney] — popularna indyjska pikantna przekąska lub sos, typowo zawierający
składniki kwaśne i słodkie.
ć
aturda
ś
i
[chaturdashI] — czternasta.
ć
aturjuga
[chaturyuga] — albo
mahajuga
, pełny cykl czterech
jug
:
satja, treta, dwapara
i
kali
.
ć
atwaras (
ć
atur),
ć
atasras,
ć
atwari
[chatvAras, chatasras, chatvAri] — cztery (rodz. m., Ŝ., n.).
ć
hinna
[Chinna] — przerwane, wyrwane, oderwane, ograniczone.
ć
idaka
ś
a
[chidAkAsha] —
atma
, obszar świadomości absolutnej.
ć
inna
[telugu: chinna] — zob. ć
hinna
.
ć
intamani
[chintAmaNi] — 'myślowy klejnot', klejnot spełniający Ŝyczenia.
ć
intana
[chintana] — myślenie, refleksja.
ć
it
[chit] — świadomość, wiedza; istota podmiotu świadomości.
Ć
itrakuta
[chitrakUTa] — nazwa góry.
Ć
itrawati
[chitravatI] — 'Ozdobiona obrazami', nazwa rzeki, nad którą leŜy
Puttaparthi
.
ć
itta
[chitta] — serce; narząd uświadomienia; pamięć; świadomość, podświadomość.
ć
itta-
ć
ora
[chitta-chaura] — złodziej serc, umysłów.
ć
ora
[chora, chaura] — złodziej.
D
daja
[dayA] — litość, współczucie.
dajwa
[daiva] — boskie; los, fatum.
dakszina
[dakShiNa] — opłata, południe (strona świata).
dakszinajana
[dakShiNAyana] — półrocze, gdy słońce zmierza ku południowi (lipiec – grudzień).
dama
[dama] — samokontrola, cierpliwość, wyrzeczenie.
dana(m)
[dAna] — dobroczynność.
danawa
[dAnava] — demon,
asura
, wróg
dew
.
danda
[daNDa] — laska, kij; buława.
Dandaka(ranja)
[daNDaka, daNDakAraNya] — nazwa lasu (
aranja
).
daridra
[daridra] — biedak.
darpana
[darpaNa] — zwierciadło.
dar
ś
an(am)
[darshana] — akt udzielenia widzenia wielbicielowi; widzenie, widok świętej osoby.
dar
ś
ana
[darshana] — jeden z sześciu podstawowych systemów filozofii dawnych Indii; wgląd.
dasja(m)
[dAsya] — ósmy etap duchowej
sadhany
; słuŜenie, postawa
sewy
.
da
ś
a
[dasha] — dziesięć.
da
ś
a
ń
gula
[dashA~ngula] — 10 palców (cali?) długości lub w obwodzie.
Da
ś
ara
[dasharA] — dziesiąty dzień
Da
ś
aratry
, świętowanie zwycięstwa
Ramy
nad
Rawan
ą, stąd
zwany teŜ
Wid
ź
ajada
ś
ami
.
Da
ś
aratha
[dasharatha] — ojciec
Ramy
, władca Ajodhji.
Da
ś
aratra
[dasharAtra] — dziesięć dni (nocy); 10-dniowe święto od nowiu w miesiącu
A
ś
wina
(wrzesień/październik); główna część 12-dniowych obrządków
Dwada
ś
aha
; zob. teŜ:
Da
ś
ara
i
Nawaratra
.
da
ś
awatar
[dashAvatAra] — jeden z dziesięciu kolejnych
awatarów
; ostatnich trzech to:
Rama,
Kriszna
i
Kalki
.
da
ś
endrije
[dashendriya] — dziesięć zmysłów.
Dattatreja
[dattatreya] — mędrzec, syn
Atriego
i Anasuji.
deha
[deha] — ciało materialne, śmiertelne.
dehi(n)
[dehin] — mieszkający w ciele człowieka Bóg; ucieleśniony; Ŝywa istota.
dewa
[deva] — boski, niebiański; bóg, bóstwo.
Dewaki
[devakI] — córka prawdziwej matki Ś
ri Kriszny
, którą była Dewaka.
dewi
[devI] — bogini.
dewudu
[telugu: devuDu] — bóg.
dhana
[dhana] — nagroda, skarb, kapitał.
Dhanwantari
[dhanvantari] — bóg medycyny i zdrowia, nauczyciel
ajurwedy
.
dhara
[dhara(-A); dhAra(-A)] — posiadający, wspierający, niosący; stumień, zalew, wytrysk, głębia.
dharma
[dharma] — droga prawości, właściwe postępowanie, przykazanie boŜe, obowiązek, kodeks
etyczny, natura.
dhjana(m)
[dhyAna] — medytacja, koncentracja, kontemplacja.
dhobi
[hindi: dhobI, dhobi] — pracz/praczka.
dhoti
[hindi: dhotI, dhoti] — rodzaj długiego męskiego okrycia noszonego na biodrach.
Dhritarasztra
[dhRtarAShTra] — ślepy król, ojciec setki
Kaurawów
.
Draupadi
[draupadI] — Ŝona braci
Pandawów
.
driszti
[dRShTi] — wzrok, widzenie.
dri
ś
ja
[dRshya] — widzialny, widziany, oglądany.
duhkha
[duHkha] — smutek, przykrość, ból.
Duh
ś
asana
[duHshAsana] — syn
Dhritarasztry
.
dunna
[telugu: dunna] — bawół.
Durwasa
[durvAsas] — mędrzec znany ze swej porywczości, syn
Atriego
i Anasuji.
Duszana
[dUShaNa] — imię rakszaskiego dowódcy.
dwajta
[dvaita,-A] — dualizm, doktryna, według której jednostka i Bóg są oddzielne.
dwapara juga
[dvApara yuga] — era w dziejach świata poprzedzająca współczesną
kali jug
ę; w
bieŜącym cyklu ć
aturjug
skończyła się wraz ze śmiercią
awatara
tej
jugi, Kriszny
(ok. 5000 lat temu).
dwa(u), dwe, dwe
[dva(u), dve, dve] — dwa (rodz. m., Ŝ., n.).
dwesza
[dveSha] — nienawiść, gniew, awersja.
D
ź
abali
[jAbAli] — mędrzec; kapłan
Da
ś
arathy
.
d
ź
ada
[jaDa] — bezwładna materia, stworzenie, wszystko, co nie jest
sat
ani ć
it
.
d
ź
agadguru
[jagadguru] — nauczyciel świata, uniwersalny mistrz.
D
ź
agadi
ś
a, D
ź
agadiswara
[jagadIsha, jagadIsvara] — Pan Świata.
d
ź
agat
[jagat] — zmienny świat przejawiony, nieprawdziwy.
d
ź
agrat
[jAgrat] — przebudzony; stan jawy.
d
ź
aja
[jaya] - zwycięstwo, wygrana, pokonanie.
d
ź
ala
[jAla] — woda, Ŝywioł wody (
d
ź
alatattwa
).
D
ź
amadagni
[jamadagni] — ojciec
Para
ś
uramy
, potomek
Bhrigu
.
D
ź
ambhawan
[jAmbavat] — imię przywódcy małp.
D
ź
anaka
[janaka] — król-mędrzec, ojciec
Sity
, małŜonki
Ramy
.
D
ź
anmasztami
[janmAShTamI] — urodziny (
d
ź
anma
) Pana
Kriszny
przypadające na 8-my (
asztami
)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]