Ropa naftowa, Planeta Ziemia
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
PLANETA ZIEMIA
II 17
Ropa naftowa
Ropa naftowa stala sie glównym
motorem rozwoju przemyslu
i cywilizacji
w XX wieku. Niestety,
jej
nierównomierne
rozmieszczenie
przyczynilo
sie do wybuchu
szere-
gu konfliktów
miedzynarodowych,
a produkcja
i przeróbka
ropy
i
jej
pochodnych
powoduje
zanieczyszczenie
srodowiska.
dorów, czastek zbudowanych z dwóch pier-
wiastków chemicznych - wodoru i wegla -
i rózych innych domieszek. Do surowców po-
krewnych zaliczymy gaz ziemny i gesta, lepka sub-
stancje zwana asfaltem, lub inaczej - bitumenem.
Sa to wszystko zloza biogeniczne,
Ropa
naftowa
sklada sie glównie z weglowo-
powstale
w wy-
niku nagromadzenia
sie substancji
organicznych
(mikroskopijnych
roslin
i zwierzat)
i ich przetwo-
rzenia
w glebi skorupy
ziemskiej.
Z tego powodu
rope
naftowa,
gaz ziemny
a takze
inne surowce,
np. wegiel nazywamy
paliwami
kopalnymi.
Ropa naftowa i gaz ziemny
Procesy, które doprowadzily do powstania paliw
kopalnych zachodzily miliony lat temu. Wiekszosc
zlóz pólnocnej i srodkowej czesci Morza Pólnoc-
nego powstala z glonów i bakterii, które zostaly
pogrzebane pod mulem i ilem na dnie morza
w okresie jurajskim (144-213 milionów lat temu).
Przykryta warstwa mulu materia organiczna stop-
niowo rozkladala sie i zamieniala w rope pod wply-
wem wysokiej
nego
cisnienia,
które
zamienialo
il i mul
w lita
.•.
Po odkryciu
W
1969 r. zlóz ropy pod Mo-
rzem
Pólnocnym
Wielka
Brytania
stala
sie jed-
skale. Ropa naftowa
i gaz ziemny
wystepuja
pra-
wie wylacznie
w skalach osadowych,
glównie
pia-
nym z najwiekszych
producentów
ropy nafto-
skowcach,
których
porowatosci
i szczeliny
moga
wej.
Praca
na platlormach
jest jednak
bardzo
niebezpieczna
dla zycia
i zdrowia
robotników.
byc nasycone
ropa
i gazem,
czyli
moga
stac sie
kolektorem
weglowodorów.
Aby moglo
powstac
T
Gaz wydobywany
z dna Morza
Pólnocne-
zloze ropy naftowej
lub gazu ziemnego,
musi ist-
go dostarczany
jest
na wybrzeze,
a stamtad
niec warstwa
skal nieprzepuszczalnych
przykry-
gazociagami
w glab
kraju.
Na zdjeciu:
budowa
wajaca
skale
przepuszczalna.
Dzieki
temu
ropa
temperatury
i tego samego, ogrom-
gazociagu
rozprowadzajacego
gaz.
moze gromadzic
sie w strukturze
zwanej pulapka.
Gaz
ziemny
tworzy
sie na wiekszych
glebo-
kosciach
niz ropa naftowa,
przykladem
moze byc
proces
powstawania
zlóz gazu ziemnego
w polu-
dniowej
czesci
Morza
Pólnocnego,
który
wedlug
geologów
rozpoczal
sie w karbonie
(300-286
mln
lat temu), kiedy to z materii
organicznej
w srodo-
wisku bagiennym
zaczely tworzyc sie zloza wegla.
Warstwy
wegla byly zalewane
woda i przykrywa-
ne kolejnymi
warstwami
osadu. Na koniec, na gle-
bokosci
okolo 4 km, cieplo
wnetrza
ziemi dopro-
wadzalo
do wytracenia
sie z wegla
gazu.
Gaz,
podobnie jak ropa, wedrowal
w góre warstw prze-
puszczalnych,
az do momentu,
gdy napotkal
ulo-
zona w ksztalcie
klosza warstwe
nieprzepuszczal-
na, gromadzac
sie w tej pulapce.
W'ykorzy~tanie
ropy
I
gazu ziemnego
Ropa naftowa znajduje szerokie zastosowanie.
Jest
>-
~
czystsza
i wydajniejsza
niz wegiel,
a w porówna-
~
niu
z gazem
- latwiejsza
do
transportowania.
~
Czasem,
podobnie jak wegiel, nazywana
jest czar-
~
nym zlotem.
Wytwarza
sie z niej polowe
energii
~
wykorzystywanej
na swiecie.
Jako surowca
ener-
§
getycznego
uzywa
sie ropy w trunspol'cie,
prze-
~ mysle i innych dzialach gospodarki.
~ Ropa naftowa wykorzyslywanajesl do produk-
lO cji wielu paliw - kilku rodzajów benzyny,
oleju na-
47
17
I
ROPA NAFTOWA
pedowego
i paliwa
lotniczego.
Uzywa
sie jej tez
pola roponosne sa wykorzystywane, inne wciaz
jeszcze czekaja na odkrycie i eksploatacje. Szacuje
sie, ze rezerwy ropy naftowej wystarcza na mniej
wiecej 40 lat, jesli wydobycie utrzyma sie na pozio-
mie z 1988 roku. Szacunki te opieraja sie na dwóch
danych - szacunkowej zasobnosci znanych zlóz,
których eksploatacja mozliwa jest przy zastoso-
waniu obecnie znanych technologii oraz wysokosci
sredniego
nia to jednak faktu, ze Wielka Brytania
bedzie jed-
do produkcji
olejów
silnikowych
i smarów,
bez
nym z glównych
producentów
ropy w XXI wieku.
których
niemozliwe
byloby
funkcjonowanie
ma-
Najwieksze
zloza ropy znajduja
sie w krajach
szyn.
Sluzy
równiez
do produkcji
nawierzchni
arabskich
Bliskiego
Wschodu
i stanowia
ok. 65%
asfaltowych
i calej
gamy innych
produktów,
np.
znanych
rezerw ropy naftowej.
Pod koniec
lat 80.
kosmetyków,
leków, barwników,
materialów
wy-
Iran, Irak, Kuwejt i Zjednoczone
Emiraty Arabskie
buchowych,
nawozów
sztucznych,
wlókien sztucz-
posiadaly
udokumentowane
zloza ropy, które przy
nych (nylon), atramentu,
srodków owadobójczych,
poziomie
wydobycia
w tych krajach
z roku
1988
plastiku,
syntetycznego
kauczuku
(opony)
itp.
swiatowego
wydobycia
w danym roku.
starczylyby na sto lat.
Na poczatku 1989 roku rezerwy Arabii Saudyj-
skiej (ok. 25% swiatowych zasobów) szacowano
na 90 lat. Dzieki odkryciu nowych zlóz w 1990 ro-
ku, czas ten wydluzyl
Oczywiscie
liczby te moga sie zmieniac,
w zalez-
Swiatowe zasoby
Zloza ropy i gazu ziemnego znajduja sie na wszyst-
kich
nosci od wykorzystywanych
technologii.
Na przyklad
przed rokiem
1970 Wielka
Bryta-
kontynentach,
czesto
pod
dnem
morskim,
nia byla niemal calkowicie
uzalezniona
od impor-
sie o dalsze 50 lat.
w szelfach kontynentalnych
blisko brzegu. Niektóre
tu ropy. Odkrycie
zlóz ropy pod dnem Morza Pól-
nocnego
w
1969
roku
calkowicie
zmienilo
te
Producenci ropy i gazu
Pod koniec lat 80. czolowym producentem ropy
byl ZSRR, dostarczajacy okolo 18% swiatowego
wydobycia ropy naftowej. Z 15 republik najwiek-
szy udzial w wydobyciu mialy: Rosja, Azerbejdzan,
Kazachstan,
T
Zyski ze sprzedazy
ropy naftowej
umozli-
sytuacje,
czyniac
ten kraj jednym
z glównych
pro-
wily Arabii Saudyjskiej
budowe
bardzo
dro-
ducentów
ropy na swiecie.
Do roku
1990 Wielka
gich urzadzen
uzdatniajacych
wode
morska.
Brytania
wspiela
sie na 9 miejsce
wsród
krajów
Caly
Bliski Wschód
cierpi
bowiem
na niedo-
eksploatujacych
podmorskie
zloza ropy. Eksperci
statek
wody
pitnej.
sa zdania,
ze wydobycie
bedzie
malec,
nie zmie-
Kirgizja,
Tadzykistan,
Turkmenia,
Ukraina i Uzbekistan.
Stany Zjednoczone, zajmujac drugie miejsce,
dostarczaly wraz z Kanada w 1990 roku 16% ropy.
Kolejne miejsca zajmowaly Arabia Saudyjska, Iran,
Meksyk, Chiny, Wenezuela, Irak i Wielka Brytania.
Poziom
T
Poszukiwanie zlóz
ropy polega na zbie-
raniu i porównywaniu
danych uzyskanych
u
z pomiarów i testów.
§
Glebokie odwierty
8
w celu uzyskania pró-
~
bek materialu skalne-
u:..
go przeprowadza
wydobycia
zalezy
od popytu
na swia-
towych
rynkach,
np. recesja
we wczesnych
latach
90. spowodowala
spadek zapotrzebowania
na rope,
a co za tym idzie zmniejszenie
wydobycia.
sie
Pod wzgledem
wydobycia
gazu ziemnego
pier-
2
zarówno
c
«
I
na morzu.
na ladzie, jak
wsze
miejsce
równiez
zajmuja
republiki
bylego
ZSRR,
z Rosja na czele. Powazny
udzial w wydo-
Satelity
fotografuja
ogromne
obszary
ladu
i morza
Poszukiwanie ropy
...
~
czujnik
do pomiaru
Samolot
holujacy
\
pola
magnetycznego
Naziemna ekipa
poszukiwawcza
mierzaca
Samoloty przeszukuja
powierzchnie
I
\
radarami
r:~:::~
pole
Badania sejsmologiczne
przedstawiaja
elektryczne
i magnetyczne
obraz
skat
wchodzacych
w sklad
skorupy.
Sonda
analizujaca
Czujnik
wykrywajacy
obecnosc gazów
wydobywajacych
sie z podmorskich
zlóz ropy
Badania sejsmologiczne
przedstawiaja
sklad
przewiercanych
aktualnie
warstw
skalnych
Ropa uwieziona
w poblizu
wysadu
solnego
obraz
skal
pod
dnem
morskim
48
[ Pobierz całość w formacie PDF ]