Rozwoj percepcji i uwagi, sierpień 2
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozwój percepcji i uwagi – ćw. 6., podręcznik
Noworodek :
☺ zdolności sensoryczne :
ð
zmysł równowagi – podniesione kiedy płacze uspokaja się ;
ð
zmysł dotyku – dotknięcie w okolicę ust wywołuje znieruchomienie ;
ð
zmysł smaku – rozpoznaje smak : słodki, słony, gorzki i kwaśny,
preferuje słodki ;
ð
zmysł węchu – reaguje na zapach pewnych pokarmów, rozpoznaje
zapach matczynego mleka, lokalizuje zapachy, odwraca się od przykrych ;
ð
zmysł słuchu – preferuje dźwięki czyste, odróżnia niektóre wzory
językowe (akcenty), odwraca się w stronę dźwięku, preferuje głosy o wysokiej
intonacji oraz głos matki ;
ð
zmysł wzroku – ograniczone pole i ostrość widzenia, przygląda się i
próbuje śledzić wzrokiem poruszające się obiekty, słabo widzi kolory ale odróżnia
czerwony od zielonego, reaguje na zmianę intensywności światła, otwiera oczka w
ciemnościach, zamyka w jasnym oświetleniu, dziecko odróżnia płachtę szarą od
pasiastej ;
Niemowlak :
☺ koncepcja Gibsona – dziecko od pierwszych dni identyfikuje bodźce, które są ważne dla
jego orientacji w otoczeniu, czyli umożliwiają predykcję i rozumienie docierających do
niego bodźców ; z czasem dziecko zaczyna różnicować nawet podobne bodźce, dostrzega
także tożsamość obiektów (mimo zmiany położenia lub wyglądu zewnętrznego), wykrywa
stałe elementy analizy i syntezy spostrzeganych obiektów ( czyli to co łączy i odróżnia
poszczególne obiekty) ;
☺ koncepcja Szumana : akt percepcji składa się z dwóch faz : inicjującej (pobudzenie i
aktywizacja jednostki przez bodziec ) i finalizującej ( uspokojenie wynikające z
osiągniętego efektu poznawczego). Rozwój przebiega przez 3 etapy spostrzegania (każdy
ma dwie wyżej wymienione fazy) :
ð
monosensorycznego pierwotnego : powstaje wrażenie na podstawie
stymulacji receptorów jednej modalności zmysłowej ;
ð
polisensorycznego : powstaje wrażenie na podstawie stymulacji
receptorów różnych modalności zmysłowych ;
ð
monosensorycznej wtórnej : powstaje umysłowy obraz przedmiotu od
którego pochodzą bodźce (np. grzechotki) na podst. stymulacji receptorów jednej
modalności zmysłowej (czyli np. tylko tego jak grzechocze) ; - więcej szczegółów w
tabeli w podr. na str. 59–zapraszamy
☺ czynności eksploracyjne : występują przy zetknięciu się z nowym bodźcem lub sytuacją,
prowadzą do zaspokojenia potrzeb poznawczych.
Piaget : Pojawiają się w stadium inteligencji senso-motorycznej a o ich obecności świadczą :
stosowanie wielu schematów czynnościowych do jednego przedmiotu oraz modyfikowanie
czynności w celu wykrycia różnych właściwości przedmiotów.
Szuman : odróżnia je od działań badawczych ( krótkich, którym towarzyszą emocje
negatywne) nastawionych na cel, pozwalają zdobywać inf i doświadczeń poznawczych,
wzbudzają zainteresowanie nowością, poszukiwanie nowych sposobów działania, tworzą
dynamiczne powiązania między spostrzeżeniami.
2 rodzaje środków wykorzystywanych przy eksplorowaniu obiektów wg Szumana :
przekształcająco – odtwarzające : pozwalają odkryć dotąd niezauważone własności
przedmiotów ;
klasyfikujące – rozpoznawanie obiektów związane z ich przynależeniem do jakiejś szerszej
kategorii ;
Kaiser : eksploracja może być skierowana na ludzi lub obiekty fizyczne w zależności od
tego jak często występują one w środowisku dziecka ;
Bowlby : podstawę badawczej aktywności dzieci stanowią ich dobre relacje emo z
opiekunami ;
Większe kompetencje eksploracyjne, oraz inicjatywa i aktywność badawcza są u dzieci
których matki stosują różne strategie skupiające uwagę dziecka (lepsze fizyczne niż
werbalne) ; Badanie przez dziecko otoczenia za pomocą słów dopiero po 2 roku ;
Astington : eksploracja rozpoczyna proces odkrywania umysłu, następuje to
stopniowo, a jego przejawami są : uśmiech społeczny (3 mies.) różnicowanie ekspresji emocji
podstawowych (5 mies.) lęk społeczny ( 7 – 8 mies.) zabawy „daj – masz” – podst. intencjonalnej
komunikacji (9 mies.), poprzez które dziecko postrzega innych jako istoty myślące i czujące.
Poprzez to dziecko zaczyna odróżniać ludzi od przedmiotów co stanowi zalążek dziecięcej teorii
umysłu ;
☺ zmysł wzroku : w 1 – 3 mies. dziecko dostrzega nie tylko szczegóły ale i organizację
obrazu. Do ok. 3 mies. dziecko widzi tylko przedmioty oddalone od niego o ok. 21 cm.
Wiąże się to z nieprawidłową akomodacją soczewki. w 3 mies. odróżnia 4 kolory, preferuje
żółty i czerwony nad zielony i niebieski. W 3 – 5 mies. pojawia się widzenie głębi (w pełni
rozwija się w 13 dzięki widzeniu stereoskopowo-binokularnemu , konwergencji ),
występują ruchy sakkadowe gałki ocznej (skakanie z obiektu na obiekt) jak u dorosłego,
początkowo niemowlak wykonuje serię takich ruchów, płynne od 2 mies. Dziecko skupia
wzrok na obrzeżach obiektu, następnie na środku, poszukuje wyróżniających się cech,
patrzy dłużej na twarze uśmiechnięte lub mówiące, ok. 12 mies. widzi tak ostro jak dorośli ;
☺ percepcja ma charakter intermodalny tzn. modalności są powiązane już od urodzenia;
wiek poniemowlęcy :
☺ nic nie ma w podręczniku, percepcja dziecka najwyraźniej okresowo zanika (Kielar –
Turska i Białecka – Pikul :D ).
Średnie dzieciństwo :
☺ czynności eksploracyjne : poziom eksploracji zależy od uczenia i adaptacji w otoczeniu ;
Pomoc dorosłych pobudza do eksplorowania dzieci z niskim poziomem ale rozprasza te z
wysokim. Czynności spontaniczne przeważają nad ukierunkowanymi przez dorosłych, pod
koniec okresu eksplorowanie w postaci stawiania hipotez.
☺ rozpoznawanie literek : w 3 – 4 roku odróżniają pismo od tego, co pismem nie jest (np. od
pieczonego kurczaka i butów :D ). Mają problemy z literkami podobnymi np. „E” i „F” , i
literkami w odbiciu lustrzanym „p” i „g”. Do 7 – 8 roku wiele liter piszą w lustrzanym
odbiciu.
☺ Kopiowanie figur geometrycznych i liter : 3 lata – kopiują koło, 3 – 4 lata – krzyżyk, 4 –
5 lat – szyny, 5 – 6 lat - kwadrat, 6 – 7 lat – trójkąt i spirale, 4 – 6 lat – umiarkowane
kopiowanie kształtów literek ;
☺ wielkość i proporcja przedmiotów : dzieci nie rozumieją wielkości i proporcji
przedmiotów, zwłaszcza zmian wielkości przedmiotów wraz z odległością ;
☺ rozróżnianie barw i odcieni wzrasta – dzieci poprawnie nazywają kolory, zwłaszcza
podstawowe ;
☺ wzrasta wrażliwość słuchu muzycznego i rozpoznawania melodii, 3 – 4 rok – imitowanie
słyszanych melodii, ale tonacja i rytm dopiero w 5 roku. Wzrasta słuch fonemowy
(umiejętność identyfikowania słuchowego różnicowania dźwięków mowy – fonemów – i
słów dzięki dostrzeganiu cech odróżniających jedną głoskę od drugiej ), niezbędny do
nauczenia się czytania i pisania (i w przyszłości włamywania się do sejfów :D ). Łatwe dla
dzieci są do wymówienia słowa złożone na przemian ze spółgłosek i samogłosek ( np. tata,
waza, fenomenolog ). Do 6 roku trudność z wymówieniem po sobie (np. trawa), od 6 roku
dają radę ze zbitkami (3 i więcej – zgrzyt, kształt, wschód, brzdęk, grzmot, trzcina)
☺ orientacja w czasie : dziecko ujmuje czas subiektywnie (egocentryzm czasowy),
obiektywizacja pojawia się wraz z opanowaniem miar czasu (Piaget – ok. 12 mies.),
orientacja zaczyna się od większych przedziałów czasowych pory roku, miesiące) na
zasadzie przeciwieństw (zima – lato, dzień – noc).
ð
3 – 6 rok : różnicowanie czasu trwania czynności codziennych ;
ð
od 4 roku – uświadomienie sobie kolejności zdarzeń ;
ð
Clark wyróżnia 6 stadiów wyrażania relacji czasowych : 1. krótkie
zdania opisujące w porządku chronologicznym ; 2. zdania złożone współrzędnie (i,
następnie, więc) ; 3. zmiana kolejności zdań – złożone podrzędnie ( 2,5 – 3 lata) ; 4.
zdania współ i podrzędnie złożone, ale brak chronologii (??) ; 5. wiele różnych
konstrukcji podrzędnych, wiązanie relacji czasowych z przyczynami ; 6. szyk
opisywania koresponduje z porządkiem chronologicznym ;
W 3 roku dziecko rozumie „wczoraj” i „dziś”, w 4 roku odróżnia „wczoraj” od
„jutro” ; łączą „nigdy” z negacją ; w 4 – 6 roku rozszerza pole znaczeniowe słowa
„czas” ; 6 – letnie dzieci rozumieją nieprzerwane trwanie, np. „nie mam czasu” ;
☺ orientacja w przestrzeni : zależy od : koordynacji zmysłowej, zdobycia poczucia stałości
otaczających obiektów, rozwoju zdolności manipulacyjnych i lokomocyjnych, opanowania
nazw odnoszących się do relacji przestrzennych ; w przedszk. rozpoznawanie miejsc i
opowiadanie o nich, opisując przy użyciu relacji jednego przedmiotu do drugiego
obiektywne kodowanie przestrzeni), do siebie przedmioty odnoszą tylko w nieznanych
pomieszczeniach (egocentryczne kodowanie przestrzeni – prawdopodobnie pozostaje do
końca życia). Przestrzeń poznawana przez działanie, mają trudności z określeniem
płaszczyzny poziomej typu „przód – tył” i trójwymiarowej. Rozumieją niektóre relacje, ale
nie potrafią się nimi poprawnie posługiwać.
Późne dzieciństwo :
☺ uwaga : ukierunkowany przegląd bodźców scanning), eliminacja szumów, zahamowanie
działań impulsywnych, selekcja i kontrola zachowań właściwych. Do 5 roku uwaga ma
charakter mimowolny, skupia się na tym co wyraziste, atrakcyjne i intensywne, w 5 – 7 roku
zaczyna być kontrolowana przez wewnętrzne regulatory poznawcze ( np. przeszukiwanie
selektywne) – wynik dojrzewania układu nerwowego i uczenia. Z czasem uwaga staje się
coraz bardziej elastyczna, systematyczna i mniej egocentryczna, zaczyna mieć charakter
poznawczy (dziecko wie na co i kiedy ją zwrócić).
Wczesna adolescencja :
☺ procesy informacyjne (percepcja, uwaga, pamięć) stają się szybsze, spostrzeżenia
dokładniejsze, wielostronne i ukierunkowanie – okres najwyższej wrażliwości zmysłów.
Uwaga jest dowolna ( a nie mimowolna).
☺ monitoring kognitywny : obserwacja i analiza własnego umysłu, wiąże się z
powstawaniem koncepcji własnego siebie.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]