Rozdział 10 - średnia dorosłość, wychowanie i rozwoj
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
RozdziałREDNIA DOROSŁOĆCO O TYM SĽDZISZ? 1. ROZWÓJFIZYCZNY l UMYSŁOWYRozwój fizycznyRozwój umysłowy2. OSOBOWOĆ l ROZWÓJ SPOŁECZNYPrzejcie do redniego wiekuOsobowoć w wieku rednim: stabilizacja, zmiana czy jedno i drugie?Samorealizacja osobowociStres w okresie dorosłoci3. RODZINAInterakcje rodzice-dorastajšcy Przystosowanie dookresu postrodzicielskiego Opieka nad starzejšcymisię rodzicami4. ROZWÓJ ZAWODOWYKariera zawodowa w rednim wieku Zmiany karieryzawodowej w rednim wieku Kobieta jakopracownikPrzeglšd rozdziału Terminy do zapamiętania Problemy do przemylenia Zalecana literaturaRozdział 10. rednia dorosłoć CO O TYM SĽDZISZ?Cofnięcie się linii włosów... zwiększenie obwodu talii... koniecznoć czytania wokularach. Już wkrótce lub trochę póniej stanš się zauważalne typowe dla redniejdorosłoci oznaki starzenia się. W tym okresie doroli zwykle zastanawiajš się nadswoim życiem, przeprowadzajšc psychologiczny bilans swojej przeszłoci iprzyszłoci. Dla wielu rednia dorosłoć jest okresem ponownego przystosowaniasię, dokonania bilansu sukcesów i niepowodzeń, przewartociowania celów,przekształcania marzeń. Czy każdy dowiadcza podobnych zmian? Czy pojawieniesię kryzysu rodka życia jest negatywnym faktem? Czy występujš tu podobieństwalub różnice zwišzane z płciš? Poszukamy odpowiedzi na te pytania, analizujšcpsychologiczne problemy wieku redniego.Zjazd absolwentów High School z Ridgewood w 35. rocznicę jej ukończenia byłwspaniałš imprezš, okazjš do wspomnień i poznania dalszych losów życiowychkolegów i koleżanek. Andy Wallace nic się nie zmieniła, jak zwykle w wesołymnastroju, tryskała poczuciem humoru. Natomiast Jill Conway, przewodniczšcaklasy, ku zaskoczeniu kolegów zmieniła się znacznie. Niegdy słynęła z radykalnejpostawy i liberalnych poglšdów, obecnie wykazywała się zrównoważeniem iszacunkiem dla konwenansu. Z kolei Taylor uważany dawniej za zrzędliwego igruboskórnego, przez wielu został oceniony jako wysoce dojrzały i zasługujšcy naszacunek. W jaki sposób można wyjanić takš dynamikę osobowoci? Dlaczegoosobowoć niektórych ludzi przez lata pozostaje spójna wewnętrznie, a u innychzmienia się? Dlaczego niektóre osobowoci sš częciowo trwałe i częciowozmienne? Jak przekonamy się za chwilę, z zagadnieniem stabilnoci i zmiennociosobowoci łšczy się wiele pytań. Poniższy rozdział dostarczy odpowiedzi naniektóre z nich.Stres. To słowo wywołuje wyobrażenie zaciniętych pięci, zmarszczek z powoduzmartwień, bezsennych nocy. Stres pojawia się w dorosłym życiu we wszystkichkształtach i rozmiarach, może też mieć różne ródła - od problemów ekonomicznychi małżeńskich sprzeczek zaczynajšc, a na utracie pracy kończšc. Stres jest częcišżycia, tak więc przygotowywanie się do radzenia sobie z nim jest szczególnieważnym zadaniem. Co wiadomo o stresie? Czy zawsze tšczy się z negatywnškonotacjš, czy też może mieć wartoć pozytywnš, a nawet być pożšdany? Czy dlajednej osoby stanowi przyjemnoć, a dla innej przykroć? Badania prowadzone wlatach 70. dostarczajš odpowiedzi na niektóre pytania.1. ROZWÓJ FIZYCZNY l UMYSŁOWYrednia dorosłoć, najdłuższy okres dorosłego cyklu życia jest stadium wypełnionymlicznymi rozwojowymi problemami i wyzwaniami. Stanowi okres wywołujšcy wiele różnychzachowań, odczuć i emocji. Na przykład może on wyłaniać się jako czas niepokoju lubczas spokoju, czas sukcesu lub niepowodzeń, czas zabawy lub smutku.Sš to dwie, niemal diametralnie różnišce się interpretacje natury redniego wieku. Dlaniektórych jest to kryzys, okres prowadzšcy do negatywnej oceny siebie, okresnieszczęcia, a nawet depresji. Rzeczywicie, dla wielu osób osišgnięcie 40. roku życia(lub znalezienie się w jego pobliżu) oznacza życie z górki". Wišżš się z tym liczne żarty natemat ludzi w rednim wieku. Na przykład wybitny komik, Jack Benny, opowiadał, że bliskopół życia spędził majšc niezmiennie 39 lat.Janiejsze strony redniego wieku sš opisane w takich ksišżkach, jak Ufe begins at40 {Życie zaczyna się po czterdziestce), w których akcentuje się, że: teraz nareszciejestecie wolni" i wreszcie macie czas, by zajšć się swoimi własnymi sprawami". Z tejRozwój fizyczny i umysłowy 461perspektywy podkrela się, że redni wiek jest okresem,rozwojowym, w którym jednostkilepiej poznajš siebie, bardziej siebie akceptujš i zmierzajš do prawie doskonalej harmoniize wiatem. Dzieje się tak jednak tylko wtedy, gdy rozwijajš się one w szerokim tego stówaznaczeniu. Tak więc jednostka może mieć wptyw na przebieg okresu redniej dorosłoci.Mimo że wczeniej nic tego nie zapowiadało, wielu ludzi w rednim wieku znaczšcozmienia się. Zaczynajš oni dostrzegać różne sygnały psychologicznego, socjologicznego ibiologicznego starzenia się. Barbara Shapiro i jej współpracownicy (1991) zaobserwowali,że wielu dorosłych staje w tym czasie w obliczu napięć i konfliktów zwišzanych zrównoczesnym opiekowaniem się starzejšcymi się rodzicami, staraniami o należytewywišzywanie się z zadań w pracy zawodowej i opieki nad dziećmi. Niektórzy mogš po razpierwszy dostrzec u siebie takie oznaki fizycznego starzenia się, jak siwienie iprzerzedzanie się włosów czy pogorszenie wzroku. Inni pod wpływem mierci przyjaciół lubrodziców zaczynajš zastanawiać się nad własnš miertelnociš.Jednoczenie redni wiek jest okresem, w którym ludzie często zwalniajš tempo życia isš bardziej skłonni do refleksji. W podróży, jakš jest dorosłoć, stadium to reprezentujeskrzyżowanie dróg, czyli punkt, z którego jednostki spoglšdajš do przodu i wstecz (M.A.Wolf, 1991). Jest to także pora przemyleń, wartociowania i oceny. Doroli dostrzegajšwówczas, że ich życie uległo subtelnej, lecz znaczšcej zmianie. W tym rozdzialeprzekonamy się, czy ludzie rozumiejš swoje dorosłe życie lepiej niż wczeniejsze jegoetapy, a także, czy w tym okresie podejmowane sš próby lepszego zrozumienia swegożycia, ^y-. .w:':;^.Rozwój fizycznyW ostatnim rozdziale ustalilimy, że w okresie pónej adolescencji i wczesnejdorosłoci zostaje zakończony wzrost fizyczny i osišgnięta pełna dojrzałoć. W redniejdorosłoci częć jednostek również jest w stanie powiększyć lub utrzymać na stałympoziomie siłę mięni, ale u większoci obserwuje się wyrane zmniejszanie się liczbywłókien mięniowych. Zwykle towarzyszy temu stopniowa utrata szczupłej sylwetki ciała,postępujšca w miarę systematycznego wzrostu iloci substancji tłuszczowej. W okresieredniej dorosłoci rozpoczyna się także proces nieznacznego obniżania wzrostu. Spadekten wyznaczany jest przez cinięcie się kręgosłupa uwarunkowane progresywnymzwężaniem się międzykrę-gowych dysków i zmniejszaniem się wysokoci poszczególnychkręgów. W okresie redniej dorosłoci rozpoczyna się proces zmian w dyskach, natomiastw pónej dorosłoci (patrz rozdział 11) stwierdza się ubytek wysokoci poszczególnychkręgów.Biologiczne starzenie się wymaga zwrócenia uwagi na sprawnoć fizycznš, prawidłoweodżywianie i zdrowy styl życia (Gadów, 1991; Lawton, 1991; Reed, 1991). Podtrzymywanieformy i regularne ćwiczenia stanowiš warunek spowolnienia procesów starzenia się,opóniajš spadek siły mięni, sprzyjajš wzrostowi masy koćca i uelastyczniajš go,poprawiajš poczucie równowagi i zwinnoć oraz redukujš zmęczenie (Beychok, 1991;Herman, 1990; Menard, 1991). W rednim wieku chęć utrzymania kondycji, przestrzeganiazasad zdrowego stylu życia, uprawianie takich ćwiczeń, jak jogging, piesza turystyka, jazdana rowerze lub pływanie pomaga dorosłym w ograniczaniu iloci tkanki tłuszczowej, wpodnoszeniu sprawnoci kršżenia i oddychania. Dodatkowo wielu ludzi w rednim wiekudla zachowania dobrej sylwetki gra w tenisa, golfa czy kręgle.Wiele osób wkraczajšcych w redniš dorosłoć często po raz pierwszy uwiadamiasobie, że musi przestrzegać okrelonego reżimu ćwiczeń. Lata braku aktywnoci460 Rozdział 10. rednia dorosłoćCO O TYM SĽDZISZ?Cofnięcie się linii wtosów... zwiększenie obwodu talii... koniecznoć czytaniaw okularach. Już wkrótce lub trochę póniej stanš się zauważalne typowe dlaredniej dorosłoci oznaki starzenia się. W tym okresie doroli zwyklezastanawiajš się nad swoim życiem, przeprowadzajšc psychologiczny bilansswojej przeszłoci i przyszłoci. Dla wielu rednia dorosłoć jest okresemponownego przystosowania się, dokonania bilansu sukcesów i niepowodzeń,przewartociowania celów, przekształcania marzeń. Czy każdy dowiadczapodobnych zmian? Czy pojawienie się kryzysu rodka życia jest negatywnymfaktem? Czy występujš tu podobieństwa lub różnice zwišzane z płciš?Poszukamy odpowiedzi na te pytania, analizujšc psychologiczne problemywieku redniego.Zjazd absolwentów High School z Ridgewood w 35. rocznicę jej ukończeniabyt wspaniałš imprezš, okazjš do wspomnień i poznania dalszych losówżyciowych kolegów i koleżanek. Andy Wallace nic się nie zmieniła, jakzwykle w wesołym nastroju, tryskała poczuciem humoru. Natomiast JillConway, przewodniczšca klasy, ku zaskoczeniu kolegów zmieniła sięznacznie. Niegdy słynęła z radykalnej postawy i liberalnych poglšdów,obecnie wykazywała się zrównoważeniem i szacunkiem dla konwenansu. Zkolei Taylor uważany dawniej za zrzędliwego i gruboskórnego, przez wieluzostał oceniony jako wysoce dojrzały i zasługujšcy na szacunek. W jakisposób można wyjanić takš dynamikę osobowoci? Dlaczego osobowoćniektórych ludzi przez lata pozostaje spójna wewnętrznie, a u innych zmieniasię? Dlaczego niektóre osobowoci sš częciowo trwałe i częciowozmienne? Jak przekonamy się za chwi...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]