Rośliny oleiste, studia, bppr
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Biologiczne Podstawy Produkcji Roślinnej
Rośliny oleiste
Opracował mgr inż. Wiktor Berski
Wykorzystano materiały z następujących źródeł:
•
•
•
RO
Ś
LINY OLEISTE
gromadzą tłuszcz w nasionach, owocach lub w
innych częściach w ilościach przekraczających 15%, stanowiąc
surowiec do otrzymywania olejów roślinnych. Do grupy roślin
oleistych zalicza się wiele gatunków należących do licznych rodzin
botanicznych. Wymagają na ogół starannej uprawy i silnego
nawożenia. Tłuszcz w nasionach gromadzi się dopiero w okresie
dojrzewania, dlatego też ważny jest więc termin zbioru. Jakość
tłuszczu zależy od rodzaju rośliny, oraz w dużej mierze od warunków
rozwoju, wilgotności, temperatury, nasłonecznienia i gleby.
Najwięcej olejów ro
ś
linnych, o przewadze nasyconych kwasów
tłuszczowych, dostarczają rośliny strefy międzyzwrotnikowej i
podzwrotnikowej, zawierające powyżej 50% tłuszczu (olejowiec,
palma kokosowa, atalia, migda
ł
owiec zwyczajny, oliwka, drzewo
tungowe, orzech ziemny, sezam, rącznik, soja); mniejsze ilości
tłuszczu zawierają: bawełna, fałdzistka, maziczka siewna. W strefie
umiarkowanej uprawia się rośliny oleiste o zawartości tłuszczu
poniżej 50%, z przewagą nienasyconych kwasów tłuszczowych, np.
rzepak, lnicznik, len oleisty, katran abisyński, dynia oleista,
słonecznik, gorczyca.
Zdecydowana większość tłuszczów roślinnych jest cieczami.
T
ł
uszcze konsumpcyjne wykorzystywane są do bezpośredniego
spożycia, ale także służą do wyrobu tzw. utwardzonych tłuszczów
roślinnych (margaryna), artykułów cukierniczych, piekarniczych oraz
konserw. Tłuszcze techniczne natomiast stosuje się głównie do wyrobu
farb, lakierów, pokostów, środków powierzchniowoczynnych, tworzyw
sztucznych, klejów i kitów. W bardzo ograniczonym zakresie używane
są także w przemyśle hutniczym i lotniczym. Tłuszcze pochodzenia
roślinnego stosuje się również w farmacji oraz przemysłach
kosmetycznych. Produkty odpadkowe przy wydzielaniu oleju tzw.
makuchy lub śruta stanowią bardzo cenną paszę treściwą dla zwierzat,
zawierają bowiem duże ilości białka. Ponadto nasiona lub makuchy
niektórych roślin oleistych, np. rzepaku, rzepiku, gorczyc, dzięki
zawartości olejków gorczycznych używane są do wyrobu musztardy,
wina, piwa, lub służą jako przyprawy do konserw. Niektóre rośliny
oleiste mają też inne wartości, np. płatki korony krokosza, dzięki
zawartości barwników, mogą być wykorzystane w przemyśle
farbiarskim. Nasiona maku mają szerokie zastosowanie przy wyrobach
cukierniczych piekarskich, ponadto dostarczaj
ą
wielu alkaloidów. Ziele
drapacza i nasiona rącznika są wykorzystywane w lecznictwie.
Podobnie jak makuchy także słoma niektórych roślin oleistych może
być używana na paszę , do okrywania kopców, produkcji kompostów,
wyrobu papieru, płyt izolacyjnych itp. Niektóre rośliny oleiste takie jak
len lub konopie są cennymi roślinami włóknistymi i wykorzystywane są
przede wszystkim do produkcji włókien naturalnych, a uzyskiwanie z
nich tłuszczów jest tylko dodatkowym zabiegiem umożliwiającym
pełniejszą utylizację tych roślin.
Lipidy wraz z białkami i sacharydami są podstawowymi składnikami
wszystkich żywych komórek. Jest to grupa naturalnych związków
chemicznych nierozpuszczalnych w wodzie, ale rozpuszczalnych w
tzw. rozpuszczalnikach tłuszczowych (etery, w
ę
glowodory, zw.
chloroorganiczne). Lipidy dzielą się na trzy grupy: proste, z
ł
ożone i
wtórne.
Lipidy proste:
estry kwasów tłuszczowych i gliceryny (bądź innych
alkoholi). W skład lipidów prostych wchodzą lipidy właściwe (estry
kwasów i gliceryny), woski (estry innych alkoholi).
Lipidy złożone:
związki zawierające oprócz estrów kwasów
tłuszczowych także inne składniki. Na przyk
ł
ad fosfolipidy
(zawierające kwas fosforowy) a wśród nich glicerofosfolipidy
(pochodne kwasu glicerofosforowego) oraz sfingofosfolipidy
(pochodne fosfoceramidu). Wyróżnia się także glikolipidy (tłuszcze
zawierające, co najmniej jedna cząsteczkę cukru) a wśród nich:
glikoglicerolipidy i glikosfingolipidy. Do grupy lipidów złożonych
należą natomiast, np. sulfolipidy.
Lipidy wtórne
powstają z lipidów właściwych lub złożonych,
najczęściej przez ich hydrolizę. Do grupy tej zalicza się kwasy
tłuszczowe, alkohole i węglowodory.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]